Il 31 ottobre è l’anniversario della morte (nel 1967) del poeta e scrittore ligure Camillo Sbarbaro (1888-1967)
it.wikipedia.org/wiki/Camillo_Sbarbaro
Ho già parlato di lui il 31 ottobre 2017.
www.bitoteko.it/esperanto-vivo/2017/10/31/camillo-sbarbaro/
Trascrivo, in italiano e nella traduzione in Esperanto, la sua poesia “Liguria -Scarsa lingua di terra che orla il mare” (Ligurio – Minca terlando, kiu maron randas).
Allego:
– il francobollo italiano del 2004, su bozzetto di Cristina Bruscaglia, per la regione Liguria;
– la copertina del volume di Carlo Minnaja “Eugenio Montale kaj aliaj liguriaj aŭtoroj”, in cui c’è la versione in Esperanto della poesia.
LIGURIA
Scarsa lingua di terra che orla il mare,
chiude la schiena arida dei monti;
scavata da improvvisi fiumi; morsa
dal sale come anello d’ancoraggio;
percossa dalla farsa; combattuta
dai venti che ti recano dal largo
l’alghe e le procellarie
– ara di pietra sei, tra cielo e mare
levata, dove brucia la canicola
aromi di selvagge erbe.
Liguria,
l’immagine di te sempre nel cuore,
mia terra, porterò, come chi parte
il rozzo scapolare che gli appese
lagrimando la madre.
Ovunque fui
nelle contrade grasse dove l’erba
simula il mare; nelle dolci terre
dove si sfa di tenerezza il cielo
su gli attoniti occhi dei canali
e van femmine molli bilanciando
secchi d’oro sull’omero – dovunque,
mi trapassò di gioia il tuo pensato
aspetto.
Quanto ti camminai ragazzo! Ad ogni
svolto che mi scopriva nuova terra,
in me balzava il cuore di Caboto
il dì che dal malcerto legno scorse
sul mare pieno di meraviglioso
nascere il Capo.
Bocconi mi buttai sui tuoi fonti,
con l’anima e i ginocchi proni, a bere.
Comunicai di te con la farina
della spiga che ti inazzurra i colli,
dimenata e stampata sulla madia,
condita dall’olivo lento, fatta
sapida dal basilico che cresce
nella tegghia e profuma le tue case.
Nei porti delle tue città cercai,
nei fungai delle tue case, l’amore,
nelle fessure dei tuoi vichi.
Bevvi
alla frasca ove sosta il carrettiere,
nella cantina mucida, dal gotto
massiccio, nel cristallo
tolto dalla credenza, il tuo vin aspro
– per mangiare di te, bere di te,
mescolare alla tua vita la mia
caduca.
Marchio d’amore nella carne, varia
come il tuo cielo ebbi da te l’anima,
Liguria, che hai d’inverno
cieli teneri come a primavera.
Brilla tra i fili della pioggia il sole,
bella che ridi
e d’improvviso in lagrime ti sciogli.
Da pause di tepido ingannate,
s’aprono violette frettolose
sulle prode che non profumeranno.
Le petraie ventose dei tuoi monti,
l’ossame dei tuoi greti;
il tuo mare se vi trascina il sole
lo strascico che abbaglia o vi saltella
una manciata fredda di zecchini
le notti che si chiamano le barche;
i tuoi docili clivi, tocchi d’ombra
dall’oliveto pallido, canizie
benedicente a questa atroce terra:
– aspri o soavi, effimeri od eterni,
sei tu, terra, e il tuo mare, i soli volti
che s’affacciano al mio cuore deserto.
Io pagano al tuo nume sacrerei,
Liguria, se campassi della rete,
rosse triglie nell’alga boccheggianti;
o la spalliera di limoni al sole,
avessi l’orto; il testo di garofani,
non altro avessi:
i beni che tu doni ti offrirei.
L’ultimo remo, vecchio marinaio
t’appenderei.
Chè non giovano, a dir di te, parole:
il grido del gabbiano nella schiuma
la collera del mare sugli scogli
è il solo canto che s’accorda a te.
Fossi al tuo sole zolla che germoglia
il filuzzo dell’erba. Fossi pino
abbrancato al tuo tufo, cui nel crine
passa la mano ruvida aquilone.
Grappolo mi cocessi sui tuoi sassi.
Camillo Sbarbaro
°°°°°
LIGURIO
Minca terlando, kiu maron randas,
l’ aridan dorson de la montoj fermas;
ĉizata de river’ abrupta; salo
vin mordas kvazaŭ ringon de ankriĝo;
skurĝata de la ventoj, kuntrenantaj
procelariajn algojn el la maro
– ŝtona altar’ vi estas, inter ĉielo
kaj mar’ levita, kie varm’ bruligas
sovaĝherbajn aromojn.
Ligurio,
land’ mia, vian bildon en la koro
ĉiam mi tenos, kiel foriranto
tenas kitelon krudan, alkroĉitan
de la patrin’ larmanta. ĉie kie
en la kvartaloj grasaj, kie herbo
simulas maron; en la dolĉaj teroj
kie solviĝas pro tener’ ĉielo
sur la mirantaj de l’ kanal’ okuloj
kaj inoj iras balancante molajn
orajn sitelojn sur la brako – ĉie,
min trapikis per ĝojo la aspekto
pri vi pensita.
Kiom mi knabe vin tramarŝis! Ĉiam
je kurbo malkovranta novan teron
en mi la koro de Kaboto saltis
kiam de la ma1certa ŝip’ li vidis
ke sur la plena mar’ de mirindaĵoj
Kabo naskigas.
Mi tuj min ĵetis ventre sur la fontojn
kun anim’ kaj genuoj, por eltrinki.
Mi pri vi komunikis per faruno
de l’ spik’ lazuriganta viajn montojn,
taŭzita kaj stampita sur la ŝranko,
spicita per oleo lanta, kaj
sapora pro la bazili’ kreskanta
en la pot’ parfumanta viajn domojn.
Mi serĉis en haven’ de viaj urboj,
en la fungej’ de viaj domoj, l’ amon,
en viaj vilaĝfendoj. Kaj mi trinkis
ĉe l’ planto kie haltas la ĉaristo,
en la mucida kelo, el la glaso
masiva, en kristal’ prenita el la
servicoŝranko vian vinon aspran
– por min nutri el vi, trinki el vi,
miksi al via vivo vivon mian
kadukan.
Stampo de amo en la karn’, varia
kiel via ĉiel’ l’animo mia,
Ligurio, havanta dum la vintro
dolĉajn ĉielojn kiel dum printempo.
Lumas la suno tra l’ fadenoj pluvaj ,
bela, ridanta,
kaj subite en larmoj vi solviĝas,
Trompitaj de la paŭzoj de tepido
hastemaj violetoj malfermiĝas
sur la pruoj kiuj ne bonodoros.
Ventaj ŝtonejoj de montetoj viaj,
l’ ostar’ de viaj riverbordoj;
via mar’, se al ĝi direktas suno
la reton kiu brilas, aŭ saltetas
en ĝi manpleno frida de zekenoj
la noktojn, kiam barkoj intervokas;
viaj dolĉaj deklivoj, ombrosplitoj
el olivejo palaj, maljunaĝo
benanta tiun ĉi kruelan landon:
– aspraj aŭ dolĉaj, etaj aŭ eternaj
estas vi, tero, via mar’ la nuraj
vizaĝoj por kor’ mia, kor’ dezerta.
Pagan’, oferus al dieco via
mi, Ligurio, se mi vivus el la
reto, en l’ algo ruĝajn triglojn saltajn:
aŭ la spaliron de citronoj sub la
suno, se horton havus mi; diantojn
se mi havus nur tion:
la riĉon kiun vi donas mi donus.
Lastan remilon, ŝipanar’ maljuna
al vi mi kroĉus.
Ĉar ne utilas vortoj por paroli
pri vi; la kri’ de l’ mevo en la ŝaŭmo
la kolero de l’ maro sur la rifoj
jen nura kanto, harmoni’, por vi.
Mi estu grund’ sub via sun’ naskanta
la herban tigon. Estu mi pinarbo
al via tof’ kroĉita, kie mano
aspra pasas tra l’ haroj kiel kajto.
Ho, mi, grapolo, povu min kuiri
sur viaj ŝtonoj.
Camillo Sbarbaro, trad. Carlo Minnaja
(el “Eugenio Montale kaj aliaj liguriaj aŭtoroj”, 2013, p. 60-62)
