Il 26 agosto è l’anniversario dell’approvazione (nel 1789) della “Déclaration des droits de l’homme et du citoyen” (Dichiarazione dei diritti dell’uomo e del cittadino – oggi si preferisce dire “diritti umani”, per evitare la sfumatura maschilista derivante dal fatto che in molte lingue nella parola “uomo” vi è coincidenza lessicale tra “essere umano” e “maschio”), atto fondamentale della Rivoluzione francese

fr.wikipedia.org/wiki/D%C3%A9claration_des_droits_de_l%27homme_et_du_citoyen_de_1789

​Malgrado critiche provenienti da molte parti (ad esempio, i marxisti lamentarono che essa avesse un carattere “borghese” per la sua difesa del diritto di proprietà; le donne protestarono per un supposto carattere “maschilista” dei diritti riconosciuti; altri si lamentarono che a loro avviso si trattava di un testo “troppo generico”), la Dichiarazione rappresentò un decisivo passo in avanti nella storia umana, tanto più che ispirò molte simili successive Dichiarazioni in tutto il mondo, compresa la “Convention européenne des droits de l’homme – CEDH” (Convenzione europea dei diritti dell’uomo), sottoscritta a Roma  il 4 novembre 1950

it.wikipedia.org/wiki/Convenzione_europea_per_la_salvaguardia_dei_diritti_dell%27uomo_e_delle_libert%C3%A0_fondamentali ​

Ancora adesso, in Francia la Dichiarazione del 1789 ha valore giuridico, perché è citata nella Costituzione. Tuttavia, ulteriori diritti sono stai riconosciuti dopo quella data: parità tra uomo e donna, diritto di asilo per i perseguitati, diritto al lavoro, diritto all’attività sindacale, diritto di sciopero, diritto a sufficienti mezzi di sussistenza, diritto alla vita in un ambiente equilibrato rispettoso della salute.

Il testo francese della Dichiarazione può essere letto qui:

fr.wikisource.org/wiki/D%C3%A9claration_des_Droits_de_l%E2%80%99Homme_et_du_Citoyen

​Ne trascrivo la traduzione in Esperanto, dalla pagina in Esperanto di Wikipedia, ed allego il francobollo italiano (su bozzetto di Franco Maria Ricci) emesso nel 1979 per il duecentesimo anniversario della Rivoluzione francese.

 

---

 

eo.wikipedia.org/wiki/Deklaracio_pri_Homaj_kaj_Civitanaj_Rajtoj#Esperantigita_teksto

Antaŭparolo

 

La Reprezentantoj de la Franca Popolo, kuniĝintaj en Nacia Asembleo; konsiderante, ke la malagnosko, la forgeso aŭ la malrespekto de la homaj rajtoj estas la solaj kaŭzoj de la publikaj malfeliĉoj kaj de la registara korupto; decidis elmeti en solena Deklaracio la naturajn, necedeblajn kaj sanktajn rajtojn de la homo, por ke tiu Deklaracio — konstante antaŭ la membroj de la socia korpo — senĉese memorigu al ili iliajn rajtojn kaj devojn; por ke la aktoj de la leĝfara povo kaj tiuj de la plenuma povo — povantaj esti ĉiumomente komparataj kun la celo de ĉia politika institucio — estu pli observataj; por ke la petoj de la civitanoj — de nun bazitaj sur simplaj kaj nekontesteblaj principoj — ĉiam celu la vivtenon de la Konstitucio kaj ĉies feliĉon.

Konsekvence la Nacia Asembleo agnoskas kaj deklaras, kun la ĉeesto kaj sub la egido de la Supra Estulo, la jenajn homajn kaj civitanajn rajtojn.

 

Artikolo 1

La homoj denaske estas liberaj kaj egalaj laŭ rajtoj. La sociaj diferencigoj povas baziĝi nur sur la komuna utilo.

 

Artikolo 2

La celo de ĉia politika asocio estas la konservo de la naturaj kaj neperdeblaj homaj rajtoj. Tiuj rajtoj estas libereco, proprieto, sekureco kaj rezisto kontraŭ subpremo.

Artikolo 3

La principo de ĉia suvereneco esence kuŝas en la nacio. Nenia popolparto, nenia individuo povas plenumi aŭtoritaton, kiu ne venas de ĝi.

 

Artikolo 4

Libereco estas la rajto fari ĉion, kio ne malutilas al aliulo: tiel la plenumo de la naturaj rajtoj de ĉiu homo havas la nurajn limojn, kiuj garantias al la aliaj socianoj la ĝuon de tiuj samaj rajtoj. Tiujn limojn povas determini nur la leĝo.

 

Artikolo 5

La leĝo rajtas malpermesi nur la agojn malutilajn al la socio. Oni ne rajtas malhelpi tion, kion la leĝo ne malpermesas; kaj oni ne rajtas devigi iun fari tion, kion ĝi ne ordonas.

 

Artikolo 6

La leĝo estas la esprimo de la ĝenerala volo. Ĉiuj civitanoj rajtas mem aŭ per siaj reprezentantoj partopreni ĝian faron. Ĝi estu sama por ĉiuj, ĉu por protekti ĉu por puni. Egalaj laŭ ĝi, ĉiuj civitanoj ankaŭ estas akcepteblaj por ĉiaj publikaj oficoj, postenoj kaj laboroj laŭ siaj kapabloj kaj kun nenia diferencigo krom tiuj laŭ la virtoj kaj talentoj.

 

Artikolo 7

Oni rajtas akuzi, aresti kaj teni iun nur en la okazoj determinitaj de la leĝo kaj laŭ la formoj preskribitaj de ĝi. Kiuj instigas, faras, plenumas aŭ plenumigas arbitrajn ordonojn, tiuj estu punitaj; sed ĉiu civitano vokita aŭ arestita laŭ la leĝo tuj obeu: lia rezisto igas lin kulpa.

 

Artikolo 8

La leĝo faru nur strikte kaj evidente necesajn punojn; kaj oni rajtas puni iun nur laŭ leĝo farita kaj promulgita antaŭ la delikto kaj laŭleĝe aplikata.

 

Artikolo 9

Ĉar ĉiun homon oni supozu senkulpa ĝis la deklaro pri lia kulpo, se oni opinias lian areston nepra, la leĝo severe punu ĉian rigoraĵon, kiu ne necesus por sekurigi la homon.

 

Artikolo 10

Neniun oni maltrankviligu pro liaj opinioj, eĉ religiaj, kondiĉe ke iliaj montroj ne konfuzu la publikan ordon aranĝitan de la leĝo.

 

Artikolo 11

La libera komuniko de la pensoj kaj opinioj estas unu el la plej altvaloraj homaj rajtoj: ĉiu civitano do rajtas libere paroli, skribi, presi, kondiĉe ke li ne troprofitu tiun liberecon en la okazoj determinitaj de la leĝo.

 

Artikolo 12

La garantio de la homaj kaj civitanaj rajtoj necesigas publikan forton: tiu forto do estas starigita por ĉies intereso, ne por la privata utilo de tiuj, al kiuj oni konfidis ĝin.

 

Artikolo 13

Por vivteni la publikan forton kaj por la administraciaj elspezoj nepras komuna monkontribuo: ĝi estu egale dividita inter ĉiuj civitanoj laŭ iliaj kapabloj.

 

Artikolo 14

Ĉiuj civitanoj rajtas konstati mem aŭ per siaj reprezentantoj la neceson de la publika monkontribuo, libere konsenti ĝin, pririgardi ĝian uzon, kaj determini la kvoton, la bazon, la kolekton kaj la daŭron.

 

Artikolo 15

La socio rajtas pridemandi ĉiun publikan agenton pri lia administrado.

 

Artikolo 16

 

Ĉiu socio, en kiu oni ne garantias la rajtojn kaj ne determinis la dispartigon de la povoj, ne havas konstitucion.

 

Artikolo 17

Ĉar la proprieto* estas nemalobservebla kaj sankta rajto, oni rajtas senigi neniun je ĝi, krom se la laŭleĝe konstatita publika neceso evidente postulas tion kaj kun la kondiĉo de justa kaj antaŭa kompenso.

 

* Laŭ la redakto de 1791. Origina redakto de 1789: “Ĉar la proprietoj…”