Il 17 marzo è l’anniversario della morte (nel 180 d.C.) dell’imperatore, filosofo e scrittore romano Marcus Aurelius Antoninus Augustus (in italiano, Marco Aurelio Antonino Augusto; in Esperanto, Marko Aŭrelio Antoneno Aŭgusto), noto come Marcus Aurelius (in italiano, Marco Aurelio o Marc’Aurelio o Marcaurelio; in Esperanto, Marko Aŭrelio o Mark-Aŭrelio) (121-180 d. C.)
it.wikipedia.org/wiki/Marco_Aurelio
eo.wikipedia.org/wiki/Marko_A%C5%ADrelio
Nacque a Roma da famiglia romana, però stabilitasi da tempo in Spagna (ad Ucubi, oggi Espejo in Andalusia, presso l’odierna Córdoba). Giunse al trono perché adottato dall’imperatore Antonino Pio, che ne aveva apprezzato le qualità; regnò dal 161 alla morte, lasciando un ottimo ricordo di sé: ne parla ancora, ammirato, Niccolò Machiavelli
nel capitolo XIX del libro “Il Principe”: “Marco visse e morì onoratissimo, accompagnato da molte virtù che lo facevano venerando”.
Bisogna però dire che Marco Aurelio:
– fu implicato in molte guerre (per una delle quali, contro i germani ed i sarmati al di là del medio corso del Danubio, gli fu eretta una famosa statua equestre, conservata Palazzo capitolino dei Conservatori, con una copia non del tutto fedele sulla piazza del Campidoglio);
– perseguitò i cristiani (che considerava dei fanatici).
Marco Aurelio è ricordato anche come un grande filosofo stoico, in particolare per la sua opera “Τὰ εἰς ἑαυτόν (Ta eis heautón – A se stesso), conosciuta con differenti titoli (“Colloqui con se stesso”, “Pensieri”, “Meditazioni”, “Ricordi” in italiano; “Meditations” in inglese; “Selbstbetrachtungen” in tedesco; “Pensées pour moi-même” in francese; “Meditaciones”, “Pensamientos”, “A sí mismo” in castigliano; “Meditacions” in catalano; “Meditações” in portoghese; “Meditaĵoj” in Esperanto). La scrisse in greco (sia perché era quella la lingua di cultura dell’epoca, sia perché egli ammirava la filosofia greca, con una particolare passione per Epitteto), probabilmente senza l’intenzione di renderla pubblica: sarebbe questo il significato dell’espressione “a se stesso”.
Per i dati biografici, rinvio alle ampie pagine di Wikipedia nelle diverse lingue (anche se quella in esperanto è piuttosto succinta).
Aggiungo due curiosità:
– la statua equestre di Marco Aurelio (uno dei simboli più noti della Roma laica, insieme con il Colosseo) si salvò dalle distruzioni dei cristiani perché ritenuta erroneamente dell’imperatore Costantino (il quale, con l’Editto di Milano del 313, pose fine alle persecuzioni dei cristiani)
it.wikipedia.org/wiki/Editto_di_Milano
eo.wikipedia.org/wiki/Edikto_de_Milano
– l’originale della statua è palesemente di bronzo, con tracce dell’antica ricopertura con una lamina d’oro; ma presso il popolo di Roma c’è la tradizione (ovviamente priva di fondamento) che la statua è invece d’oro ricoperto di bronzo, e che un po’ alla volta l’oro tornerà in superficie; quando questo avverrà, la civetta che (senza alcun plausibile motivo è scolpita sulla testa del cavallo; ma forse si tratta semplicemente di un ciuffo della criniera) si metterà a cantare, volerà via, e sarà la fine del mondo. Questa leggenda ha dato origine, in dialetto romanesco, all’espressione “scoprire in oro”, che si adopera quando si vuol dire che uno finalmente manifesta la sua vera natura.
Trascrivo la versione in Esperanto di tre brani di Marco Aurelio, nella traduzione di Théophile Cart, da “Esperanto de UEA” 1917-2, p. 20; 1917-3, p. 32; 1917-6, p. 68.
Allego:
– il francobollo italiano del 1997 (su bozzetto di Cristina Bruscaglia), ed il relativo annullo postale speciale, per il 40° anniversario dei Trattati di Roma, con la statua di Marco Aurelio;
– un’immagine insolita della statua di Marco Aurelio;
– una veduta della michelangiolesca piazza del Campidoglio, con al centro la statua di Marco Aurelio.
Al la Naturo, kiu ĉion donas kaj ĉion reprenas, kiu donis la filon kaj la fraton, kaj lin reprenis, diras la viro klera kaj modesta: “Donu tion, kion vi volas, reprenu tion, kion vi volas”. Kaj tion li diras ne spitvete, sed obeeme kaj danke.
Ĉiam konsideru la tutan daŭron kaj la tutan substancon! Ĉio, aparte konsiderata, estas rilate al la materio kvazaŭ grajno de milio, rilate al la tempo kvazaŭ turniĝo de borileto.
Nia mastro estas la natura leĝo: tiu, kiu ĝin malobeas, estas malfidelulo. Same tiu, kiu ploras, aŭ koleras, aŭ timas, aŭ volas, ke io ne okazis, ne okazas, ne okazos, dum ĉio estas jam decidita de Tiu, kiu, ĉion reganta, estas la Leĝo komuna por ĉiuj, tiu ĉi do plorante, kolerante, timante malfidelulo estas.
Ni ĉiam pripensu, ke antaŭe ĉio okazis, kiel ĝi okazas nun kaj ĉiam okazos. Ĉiuj tiuj dramoj, ĉiuj tiuj scenoj, kiujn via propra sperto konis aŭ vin konigis, la historio de la antaŭajoj, estu ĉiam antaŭ viaj okuloj: la samo ĉiam, aliaj nur la aktoroj.
Al sola racia estajo estas donita: memvole obei la okazintaĵojn; ilin obei, estas komuna neceseco.
Paroladi pri tio, kio devas esti bona viro, ne estas grave aŭ necese, sed tio nur: esti bona viro!
El Marko Aŭrelio.
Trad. Théophile Cart.
(“Esperanto UEA” 1917-2, p. 20)
*****
Iru al via animo, al l’ animo de l’ Tuto, al l’ animo de tiu ĉi homo: unue, al la via, por ke via spirito fariĝu amiko de la justeco; due, al tiu de l’ Tuto, por ke vi memoru, de kio vi estas parto; trie, al tiu de tiu ĉi homo, por scii, ĉu en li estas nescio aŭ scio kaj samtempe pripensi, ke li estas via parenco.
Kiel vi estas mem ero de l’ organismo de la civito, estu ĉiu el viaj agoj ero de la vivo de la civito. Se do unu el viaj agoj ne rilatas senpere aŭ pere la komunan finon, ĝi rompas la socian vivon, ĝi malpermesas, ke tiu ĉi socia vivo estu unu, ĝi estas ribela, kiel la civitano, kiu en la popolo, laŭpove disiĝas de l’ komuna akordo.
Vi povas eviti multajn vantajn kaŭzojn de maltrankvileco, – kiuj ĉiuj kuŝas en via opinio, – kaj vi malfermos rapide al vi vastan vojon, se vi, per via penso, ĉirkaŭpremas la tutan mondon, se vi pripensas la eternecon de l’ tempo, se vi konsideras, parton post parto, la rapidan aliformiĝon de ĉiu estaĵo: kiel mallonga la spaco inter ĝia naskiĝo kaj ĝia dissolvo, kiel longa la tempo, kiu antaŭiris ĝian naskiĝon kaj sekvas ĝian dissolvon.
Ĉio, kion vi vidas, rapidege detruiĝos; kaj tiuj, kiuj vidas tiun ĉi detruon, tre baldaŭ mem estos detruitaj; tiu, kiu mortas en ekstrema maljuneco, ne diferencas de tiu, kies morto estas antaŭtempa.
El Marko Aŭrelio.
Trad. Théophile Cart.
(“Esperanto UEA” 1917-3, p. 32)
*****
Ĉu ekzistas atomoj, ĉu ekzistas naturo, tio ĉi estas certa, unue: ke mi estas parto de l’ Tuto, kiun regas la Naturo, due: ke mi estas kelkmaniere parenco de la ceteraj partoj, miaj samuloj.
Montrante tiajn ĉi principojn, kiel parto de l’ Tuto, mi ne ribelos kontraŭ la okazintaĵoj, kiujn asignas al mi la Tuto, tial ke nenio povas malutili la parton, kio estas utila al la Tuto, kaj tial ke en la Tuto nenio estas, kio al ĝi ne estas utila: mi do, parto de l’ Tuto, akceptos ne murmurante ĉiujn okazintaĵojn: – kiel parenco de la ceteraj partoj, miaj samuloj, nenion mi faros, kio povas esti malutila al la socio, sed kontraŭe mi zorgos pri miaj samuloj, mi direktos mian tutan agemon al la komuna utileco kaj ĝin fortiros de ĉio mala.
Kaj siamaniere feliĉa fluos necese la vivo, kiel ŝajnas al ni feliĉa la vivo de civitano, kiu ĝin pasigus en agoj utilaj al siaj samcivitanoj kaj gaje akceptas la rolon, kiun donas al li la civito.
Laboru do ne kiel mizerulo, nek kiel homo kompatinda aŭ admirinda. Nur unu volon havu: agi aŭ ĉesigi la agadon laŭ la racio de socia vivo!
El Marko Aŭrelio.
Trad. Théophile Cart.
(“Esperanto UEA” 1917-6, p. 68)
