Se, in Italia, si esclama “cornetto e cappuccino!”, il pensiero va subito ad una famosa barzelletta, in cui questi due alimenti (che costituiscono la tipica colazione italiana) giocano un ruolo fondamentale; ma pochi sanno che, invece, essi hanno una storia che merita di essere raccontata.
Il 12 settembre è l’anniversario della battaglia
it.wikipedia.org/wiki/Battaglia_di_Vienna
eo.wikipedia.org/wiki/Batalo_de_Vieno
che nel 1683 pose fine a due mesi di assedio della città di Vienna da parte dell’esercito turco (che comprendeva anche ungheresi, romeni, moldavi e tartari di Crimea).
L’esercito imperiale comprendeva polacchi, austriaci, italiani (toscani, veneziani e mantovani) e tedeschi (franconi, svevi, bavaresi e sassoni).
La battaglia di Vienna (in polacco: Bitwa pod Wiedniem; in tedesco: Schlacht am Kahlenberg; in turco: İkinci Viyana Kuşatması) è considerata una delle più decisive nella storia mondiale, perché segnò l’arresto dell’avanzata dell’Impero ottomano in Europa.
Su un piano più “frivolo”, la battaglia è legata a due “leggende” popolari, di cui è difficile accertare il fondamento: sarebbero nate in quell’occasione due leccornie, il “cornetto” ed il “cappuccino”.
Il cornetto imiterebbe la forma della mezzaluna ottomana, mentre il cappuccino sarebbe stato “inventato”, con il caffè abbandonato dai turchi, dal frate cappuccino Marco d’Aviano, presente alla battaglia, il cui abito religioso era appunto di color caffellatte.
Trascrivo una poesia scherzosa di Giorgio Silfer, da “Heroldo de Esperanto” 2013-11 (il testo è apparso anche in “Literatura foiro”), intitolata KIEL KAPUCENO FARIĜIS VARMA TRINKAĴO… (Come un cappuccino è diventato una bevanda calda), ed allego l’immagine del santino in Esperanto del Beato Marco d’Aviano (il sito del Comitato per la canonizzazione del Beato usa anche l’Esperanto: www.beatomarcodaviano.it/esperanto/ ). È superfluo dire, che nel processo canonico ecclesiastico la supposta paternità del “cappuccino” non ha alcuna rilevanza.
Jen humura, sed historie kongrua, versa rakonteto originale esperanta pri la naskiĝo de fama itala trinkaĵo, konsistanta el kafo kun aldono de lakto, pli ĝuste lakta ŝaŭmo. La delicaĵo nomiĝas en la itala cappuccino, laŭ la nomo de la fratuloj de religia ordeno fondita de sankta Francisko, kies froko havas brunan koloron tre proksiman al la koloro de la delica trinkaĵo. Laŭdire la malkovrinto de cappuccino estis fakte kapucena fratulo, Marco d’Aviano, kiu (ne nur pro tio, espereble) estis poste proklamita sanktulo.
Kvankam ordinare la E-parolantoj nomas ĝin kapuceno, la gastronomiaj spertuloj de PIV2 sugestis por tiu ĉi rafinita varianto de laktokafo la neologismon kapuĉino. La ŝerca versaĵo de Giorgio Silfer aperis ankaŭ en Literatura Foiro.
KIEL KAPUCENO FARIĜIS VARMA TRINKAĴO…
Turkoj venis ĝis Vieno!
Granda ŝoko kaj ĉagreno!
Tuj ekstaris bena mano:
ekpredikis Mark’ Davjano.
Do enurbe, envilaĝe,
jen timeme, jen kuraĝe,
arme levas sin atako
post kapuĉo de l’ monako:
brave spitos la kristanoj
al murdemaj muzulmanoj!
Ili sturmas la tendaron,
sed de turkoj… eĉ ne paron!
Ĉiuj fuĝis aŭ foriris
kaj la aŭstroj multe miris.
Certe temis pri l’ potenco
de la dia providenco
se bezonis malamiko
tuj reveni al Afriko.
Kaj serĉante dian signon
aŭstroj fine… trovis dignon
por forrabi dikajn sakojn,
militprede fari stakojn
(kompreneble, pro la peno,
la plej riĉajn al Eŭgeno!)
kun teleroj kaj pokaloj
kaj diversaj cerealoj.
En la fino dividita
estis predo malinvita
nigrasema sakokvaro
fortaroma sen komparo.
Kion fari per la gajno
de la nigra aĉa grajno?
Oni vokis konfitiston
por esplori tiun triston;
vere fake li kondutis,
la grajnetojn maĉis, sputis,
fine krevis parolpafo:
en la sakoj estas kafo!
Turkoj trinkas ĝin tre varma
post kuir’ en poto ĉarma.
Ankaŭ provis la kristanoj,
certe spit’ al islamanoj,
tuj prepari turkan kafon
sed… gustumis nigran lafon!
Dum Davjano ilin benis
la vizaĝoj fi-mienis,
ĉar la kafo de transmaro
aĉe gustis pro l’ amaro!
Konfitisto provis provis
kaj la solvon fine trovis:
per aldon’ de laktokremo
al trinkado venis emo.
Tuj pretiĝis granda taso
kaj en meze de l’ fatraso
ĝin ekfrandis kapuceno
dum eksonis ĉeval-heno.
Laŭ koloro de l’ sutano
kiun surhavis Mark’ Davjano,
ricevinte pastran benon,
oni baptis “kapucenon”
la trinkaĵon de l’ sultano
nun ŝatatan de l’ kristano!
Giorgio Silfer (el “Heroldo de Esperanto” 11/2013)
