La 5-a de oktobro estas datreveno de la naskiĝo (en 1800) de la itala verkistino kaj tradukistino Paolina Leopardi (1800-1869),

it.wikipedia.org/wiki/Paolina_Leopardi

konata, pli ol pro sia literatura agado, ĉar ŝi estis malpliaĝa fratino de Giacomo Leopardi (1798-1837).

Mi transskribas, en la itala kaj en ĝia traduko al Esperanto, la poeziaĵon, kiun Giacomo dediĉis alŝi, kun verso, kiu fariĝis proverbeca: “virtù viva sprezziam, lodiamo estinta” (ni… virton malŝatas vive, laŭdas morte).

Mi aldonas:

– italan poŝtmarkon de 1932 honore al Giacomo Leopardi;

– la kovrilon de la libro kun la traduko al Esperanto de la “Kantoj” de Giacomo Leopardi.

---

IV

NELLE NOZZE DELLA SORELLA PAOLINA

Poi che del patrio nido

i silenzi lasciando, e le beate

larve e l’antico error, celeste dono,

ch’abbella agli occhi tuoi quest’ermo lido,

5 te nella polve della vita e il suono

tragge il destin; l’obbrobriosa etate

che il duro cielo a noi prescrisse impara,

sorella mia, che in gravi

e luttuosi tempi

10 l’infelice famiglia all’infelice

Italia accrescerai. Di forti esempi

al tuo sangue provvedi. Aure soavi

l’empio fato interdice

all’umana virtude,

15 né pura in gracil petto alma si chiude.

O miseri o codardi

figliuoli avrai. Miseri eleggi. Immenso

tra fortuna e valor dissidio pose

il corrotto costume. Ahi troppo tardi,

20 e nella sera dell’umane cose,

acquista oggi chi nasce il moto e il senso.

Al ciel ne caglia: a te nel petto sieda

questa sovr’ogni cura,

che di fortuna amici

25 non crescano i tuoi figli, e non di vile

timor gioco o di speme: onde felici

sarete detti nell’età futura:

poiché (nefando stile,

di schiatta ignava e finta)

30 virtù viva sprezziam, lodiamo estinta.

Donne, da voi non poco

la patria aspetta; e non in danno e scorno

dell’umana progenie al dolce raggio

delle pupille vostre il ferro e il foco

35 domar fu dato. A senno vostro il saggio

e il forte adopra e pensa; e quanto il giorno

col divo carro accerchia, a voi s’inchina.

Ragion di nostra etate

io chieggo a voi. La santa

40 fiamma di gioventù dunque si spegne

per vostra mano? Attenuata e franta

da voi nostra natura? E le assonnate

menti, e le voglie indegne,

e di nervi e di polpe

45 scemo il valor natio, son vostre colpe?

Ad atti egregi è sprone

amor, chi ben l’estima, e d’alto affetto

maestra è la beltà. D’amor digiuna

siede l’alma di quello a cui nel petto

50 non si rallegra il cor quando a tenzone

scendono i venti, e quando nembi aduna

l’olimpo, e fiede le montagne il rombo

della procella. O spose,

o verginette, a voi

55 chi de’ perigli è schivo, e quei che indegno

è della patria e che sue brame e suoi

volgari affetti in basso loco pose,

odio mova e disdegno;

se nel femmineo core

60 d’uomini ardea, non di fanciulle, amore.

Madri d’imbelle prole

v’incresca esser nomate. I danni e il pianto

della virtude a tollerar s’avvezzi

la stirpe vostra, e quel che pregia e cole

65 la vergognosa età, condanni e sprezzi;

cresca alla patria, e gli alti gesti, e quanto

agli avi suoi deggia la terra impari.

Qual de’ vetusti eroi

tra le memorie e il grido

70 crescean di Sparta i figli al greco nome;

finché la sposa giovanetta il fido

brando cingeva al caro lato, e poi

spandea le negre chiome

sul corpo esangue e nudo

75 quando e’ reddia nel conservato scudo.

Virginia, a te la molle

gota molcea con le celesti dita

beltade onnipossente, e degli alteri

disdegni tuoi si sconsolava il folle

80 Signor di Roma. Eri pur vaga, ed eri

nella stagion ch’ai dolci sogni invita,

quando il rozzo paterno acciar ti ruppe

il bianchissimo petto,

e all’Erebo scendesti

85 volonterosa. A me disfiori e scioglia

vecchiezza i membri, o padre; a me s’appresti,

dicea, la tomba, anzi che l’empio letto

del tiranno m’accoglia.

E se pur vita e lena

90 Roma avrà dal mio sangue, e tu mi svena.

O generosa, ancora

che più bello a’ tuoi dì splendesse il sole

ch’oggi non fa, pur consolata e paga

è quella tomba cui di pianto onora

95 l’alma terra nativa. Ecco alla vaga

tua spoglia intorno la romulea prole

di nova ira sfavilla. Ecco di polve

lorda il tiranno i crini;

e libertade avvampa

100 gli obbliviosi petti; e nella doma

terra il marte latino arduo s’accampa

dal buio polo ai torridi confini.

Così l’eterna Roma

in duri ozi sepolta

105 femmineo fato avviva un’altra volta.

Giacomo Leopardi

°°°°°

IV.

PRI LA NUPTO DE L’ FRATINO PAOLINA

Ĉar de la patra nesto 

la silentojn lasinte, kaj l’ kolorajn 

revojn, l’ eraron oldan, dia ĝuo, 

kiu al vi beligas ĉi soleston, 

5 vin al la polvo kaj al vivobruo 

tiras destino; aĝojn ĉi hororajn, 

kiujn dura ĉiel’ alktrudis, konu, 

ho franjo, kreskigonta 

en pezaj tempoj mornaj 

10 la tristan familion al la trista 

Italio. Pri multaj fortoformaj 

ekzemploj viajn idojn dotu. Spontan 

spirsublimon la dista 

fat’ al homvirto baras, 

15 nek anim’ pura feblasine staras. 

Mizerajn aŭ kovardajn 

vi filojn havos. Havu la mizerajn. 

Inter fortun’ kaj bravo metis kroman 

malpacon la korupta mor’. Ve, tardajn 

20 ĉe la vespero de l’ zorgado homa 

akiras nuntempul’ la sencojn verajn. 

Ĉielo zorgu: al vi bruste firmu 

ĉi tasko kaj ĉi saĝo, 

ke de l’ fortun’ amriĉaj 

25 ne kresku viaj filoj, nek ludilo 

de timo alŭ espero: jen feliĉaj 

oni vin nomos en futura aĝo: 

ĉar ni (mavporta stilo 

de ras’ malnobla sorte) 

30 virton malŝatas vive, laŭdas morte. 

Damoj, de vi ne eron 

patri’ atendas; ne pro fuŝ’ kaj honto 

de l’ homa gento al la lumefekto 

viapupila, jen pri flam’ kaj fero 

35 ŝuldiĝas venko. Via intelekto 

saĝulon gvidas age al estonto; 

sin al vi klinas ĉio sub taglumo. 

Pri ĉi epokmotivoj 

ĉe vi mi ĉuas. Glora 

40 de la junec’ ĉu estingiĝos flamo 

per via mano? Febla kaj velkflora 

per vi naturo nia? Kaj pro l’ vivoj 

dormaj kaj fia amo 

kaj je fortvibroj multaj 

45 sena la naskvaloro, ĉu vi kulpaj? 

Al agoj gloraj spronas 

la am’ se plej ŝatata, pri sublima 

sento instruas bel’. Pro am’ malsata 

sidas anim’ de tiu, kies ina 

50 koro ne gajas, kiam lukte sonas 

la ventoj kaj la nubojn pelas fata 

Olimpo, kaj ekvundas montojn tondro 

de la tempest’. Vin movas, 

edzinoj, virgulinoj, 

55 kiu fuĝas danĝerojn, je patrio 

neindas kaj sopirojn, aminklinojn 

siajn vulgarajn infraloken ŝovas, 

al hato kaj defio; 

se en l’ ina korflamo 

60 ardis de vir’, ne de knabino, amo. 

De neluktemaj idoj 

panjoj ne nomu vin. Danĝerojn, plorojn 

de la virtem’ toleri ekkutimu 

idaro via, kiom da insidoj 

65 ŝatas ĉi hontepok’, ili fitimu. 

Al patri’ kresku, noblajn agojn, glorajn 

al siaj avoj ŝuldajn, ili lernu. 

Kiel hero-imite 

inter memor-jubilo 

70 kreskadis Sparte idoj de Greklando, 

ĝis la edzino juna kun facilo 

spadon ĉe l’ karulflanko ligis rite 

kaj l’ nigraharan kvanton 

verŝis al nudo morta 

75 de lia korp’ kuŝanta ŝildoporta. 

Virĝinjo, al vi l’ molan 

vangon karese, ĉielfingre glitas 

beleco ĉiopova pro l’ fiera 

disdegno via, senkonsolis l’ fola 

80 sinjor’ de Romo. Jen vi vivsincera 

kaj en la aĝo, kiu revinvitas, 

kiam la peza patra klingo rompis 

tra l’ blanka via sino, 

kaj al Averno iris 

85 volonta vi. Al mi vekiĝe kavu 

oldaĝ’ la korpon, patro; ŝi aldiris: 

tomb’ min apudu, antaŭ ol intimo 

de l’ tiranlit’ min havu. 

Kaj se nur vivo ardu 

90 al Rom’ per ĉi sang’ mia, min ponardu. 

Eĉ se, ho vi donglora,

la sun’ pli bele en oldaĝ’ okulis 

ol nunepoke, jen konsolinstiga 

estas la tombo, kiun plorhonoras 

95 patrina naskiĝlando, jen ĉe l’ virga 

kadavro via are nove brulis 

pro koler’ Romaj idoj. Jen per polvo 

kovriĝas tirankrimoj; 

kaj liber’ flamatakas 

100 la brustojn forgesemajn; ĉe l’ jugporta 

lando l’ arme’ latina ekbivakas 

de polus’ sombra ĝis dezertaj limoj. 

Tiel eternasorta

Rom’ sklave dungita 

105 per ina fat’ revivas tempospita. 

 

Giacomo Leopardi, trad. Nicolino Rossi (el “Kantoj” 2012)