La 3-a de majo estas la datreveno de la morto (en 1845) de la angla poeto kaj humuristo Thomas Hood (1799-1845),
it.wikipedia.org/wiki/Thomas_Hood_(poeta)
fama precipe pro poeziaĵo kun forta socia engaĝiteco, “The song of the shirt” (La kanto de l’ ĉemizo, aŭ La ĉemizokanto), kiu naskiĝas el vere okazinta fakto, la kompatinda sorto de vidvino, devigita por malmulte da mono al elcerpaj ritmoj de hejme konfidita kudra laboro; ĉi tiu poeziaĵo (de 1843) havis grandan eĥon, kaj kontribuis formi la publikan konscion pri la malhomaj kondiĉoj de la laboristaro malpli protektita de sindikatoj.
Mi transskribas la poeziaĵon, en la angla, en anonima itala traduko trovita en malnova piemonta almanako de 1854 (tio estas, tuj post la publikigo de la originalo), kaj en la versio al Esperanto de William Auld, publikigita en 1957.
Mi aldonas portreton de la aŭtoro.
THE SONG OF THE SHIRT
With fingers weary and worn,
With eyelids heavy and red,
A woman sat, in unwomanly rags,
Plying her needle and thread –
Stitch! stitch! stitch!
In poverty, hunger, and dirt,
And still with a voice of dolorous pitch
She sang the “Song of the Shirt.”
“Work! work! work!
While the cock is crowing aloof!
And work – work – work,
Till the stars shine through the roof!
It’s Oh! to be a slave
Along with the barbarous Turk,
Where woman has never a soul to save,
If this is Christian work!
“Work – work – work,
Till the brain begins to swim;
Work – work – work,
Till the eyes are heavy and dim!
Seam, and gusset, and band,
Band, and gusset, and seam,
Till over the buttons I fall asleep,
And sew them on in a dream!
“Oh, Men, with Sisters dear!
Oh, men, with Mothers and Wives!
It is not linen you’re wearing out,
But human creatures’ lives!
Stitch – stitch – stitch,
In poverty, hunger and dirt,
Sewing at once, with a double thread,
A Shroud as well as a Shirt.
“But why do I talk of Death?
That Phantom of grisly bone,
I hardly fear its terrible shape,
It seems so like my own –
It seems so like my own,
Because of the fasts I keep;
Oh, God! that bread should be so dear
And flesh and blood so cheap!
“Work – work – work!
My labour never flags;
And what are its wages? A bed of straw,
A crust of bread – and rags.
That shattered roof – this naked floor –
A table – a broken chair –
And a wall so blank, my shadow I thank
For sometimes falling there!
“Work – work – work!
From weary chime to chime,
Work – work – work,
As prisoners work for crime!
Band, and gusset, and seam,
Seam, and gusset, and band,
Till the heart is sick, and the brain benumbed,
As well as the weary hand.
“Work – work – work,
In the dull December light,
And work – work – work,
When the weather is warm and bright –
While underneath the eaves
The brooding swallows cling
As if to show me their sunny backs
And twit me with the spring.
“Oh! but to breathe the breath
Of the cowslip and primrose sweet –
With the sky above my head,
And the grass beneath my feet;
For only one short hour
To feel as I used to feel,
Before I knew the woes of want
And the walk that costs a meal!
“Oh! but for one short hour!
A respite however brief!
No blessed leisure for Love or Hope,
But only time for Grief!
A little weeping would ease my heart,
But in their briny bed
My tears must stop, for every drop
Hinders needle and thread!”
With fingers weary and worn,
With eyelids heavy and red,
A woman sat in unwomanly rags,
Plying her needle and thread –
Stitch! stitch! stitch!
In poverty, hunger, and dirt,
And still with a voice of dolorous pitch, –
Would that its tone could reach the Rich! –
She sang this “Song of the Shirt!”
Thomas Wood
°°°°°
LA CANZONE DELLA CAMICIA
archivi.terramiacanavese.it/almanacconazionale/almanacco1854.pdf
Con dita logore, affaticate,
con rosse palpebre, che a stento ponno
restare alzate,
vinte dal sonno;
oprando rapida l’ago e lo stame,
in non femminea cenciosa gonna,
scarna di fame
siede una donna.
Agucchia, agucchia nello squallore,
e questa nenia sussurra intanto:
(del ricco al cuore
Vada il suo canto!);
“Non appena è spuntata l’aurora
uscir fuori del povero letto,
e lavora, lavora, lavora,
finché vedi dai buchi del tetto
tremolare le stelle nel ciel;
non è viver fra un popol cristiano,
questo è un esser di barbari in mano,
viver schiava del Turco infedel.
E lavora, lavora, lavora
finché tutto ti gira davanti;
e lavora, lavora, lavora
finché gli occhi son foschi, pesanti,
finché proprio si deve cader
sui bottoni, sugli orli e i gheroni;
ma quegli orli, gheroni e bottoni
si continuan dormendo a veder.
Voi che avete una made che amate,
e sorelle, e una sposa gradita,
se sapeste, quel lin che portate,
d’una povera donna è la vita;
d’una misera in ogni squallor!
E la vostra camicia prepara,
e il suo proprio lenzuol della bara
ella a questo incessante lavor.
Ma la morte? – non è che una smunta,
una tetra fantasima d’ossa;
ed io già digiunai consunta,
uno scheletro son per la fossa;
no, colei non mi mette terror.
O Signore, che il pan costi tanto,
e il mio sangue, le fibre, il mio pianto
s’abbian poi sì meschino valor!
Lavorar senza tregua! – e che vaglia
finalmente l’assidua fatica,
lo si vede: u lettuccio di paglia,
qualche cencio, ed un pan da mendica;
questo palco, l’ignudo terren;
un deschetto, una scranna mal soda;
e pareti sì nude, che goda
io coll’ombra dipingerle almen!
E lavora, lavora, lavora
dal mattino che sputa, alla sera;
e lavora, lavora, lavora,
come i ladri che sono in galera;
sempre, sempre lo stesso cucir,
finché tutta la forza vi manchi
finché il cuore e il cervello son stanchi,
e si sentono proprio morir.
E lavora, lavora, lavora
le giornate de fosco gennaio,
e lavora, lavora, lavora,
quando il cielo è sì tiepido e gaio,
e che al sole si sente garrir
ritornata la rondin gioconda,
e ai suoi nidi, qui sotto la gronda,
me la vedo amorosa venir.
Oh, sull’erba sedersi tranquilla
fra quei tanti fiorelli del prato,
sotto il sole che allegro sfavilla,
sotto il ciel tutto azzurro spiegato;
oh, seder solo un’ora così!
Mi ricordo di quando il facea,
e del prezzo del pane un’idea
non sapeva formarli a quei dì!
Solo un’ora di quella esultanza,
solo un breve riposo, o Signore;
dammi un’ora di amor, di speranza,
una goccia alla sete del cuore;
scema un’ora al mio tanto patir…!
Mi vorrei qualche volta piangendo
sollevar, – ma farebber cadendo
quelle lagrime inciampo al cucir!”.
Con dita logore, affaticate,
con rosse palpebre che a stento ponno
restar alzate,
vinte dal sonno;
oprando rapida l’ago e lo stame,
in non femminea cenciosa gonna,
scarna di fame
siede la donna.
Agucchia, agucchia nello squallore,
e la sua nenia mormora intanto;
del ricco al cuore
vada quel canto.
Thomas Wood
(da: Almanacco Nazionale della “Gazzetta del popolo”, Torino,
Anno 1854 – p. 157-161)
°°°°°
LA ĈEMIZOKANTO
Per lacaj, lezaj fingroj,
sidante pezpalpebre,
virin’ en ĉifonaĉa vest’
kudrilon urĝis febre —
Kroĉ’! kroĉ’! kroĉ’!
En kot’, malsato, grizo,
kaj si kantis per dolora voĉ’
la “Kanton de l’ ĉemizo”!
Streb’! streb’! streb’!
ĉe kokerikado frua!
Kaj streb’! streb’! streb’!
ĉe stelobril’ tratrua!
Ho, vivi kiel sklavo
ĉe l’ turko malhumana,
kie al ino mankas anim’,
se jen labor’ kristana!
Streb’! streb’! streb’!
ĝis la cerb’ turniĝe svenas,
streb’! streb’! streb’!
ĝis l’ okuloj blindiĝemas!
Kroĉe, flike, falde,
falde, flike, kroĉe,
ĝis super butonoj dormas mi
kaj ilin kudras sonĝe!
Kiu fratinon havas,
aŭ parencinojn bonajn:
ne tolon eluzadas vi,
vi eluzas vivojn homajn!
Kroĉ’! kroĉ’! kroĉ’!
En kot’, malsato, grizo,
kaj mortkitelon kudras mi
samtempe kun ĉemizo.
Sed kial pri mort’ paroli?
Fantomo ostprofila:
apenaŭ timinda ties form’
al mia form’ simila —
Al mia form’ simila
ĉar manĝo ĉe mi raras;
Dio! ke multekostas pan’,
dum homa sang’ malkaras!
Streb’ — streb’ — streb’!
ne mankas al mi okupo;
por kia enspezo? pajlolit’,
pankrust’ — ĉifona jupo.
Tegment’ ruina — nuda plank’ —
sur seĝ’ rompita sidi,
kaj danke sur la blanka mur’
la propran ombron vidi!
Streb’— streb’ — streb’,
dum hor’ post hor’ sonoras, —
streb’ — streb’, streb’,
kiel kulpul’ laboras!
Falde, flike, kroĉe,
kroĉe, flike, falde,
ĝis sangas kor’, inertas cerb’,
kaj la man’ sin trenas tarde.
Streb’ — streb’ — streb’,
en decembra lum’ malhela,
kaj streb’ — streb’ — streb’,
en vetero varme bela —
dum al la tegmentrando
la hirundar’ sin hokas,
kaj banas sin en la sunobril’
kaj pri l’ printemp’ min mokas.
Ho, spiri la odoron
de narciso kaj primolo! —
kun ĉielo superkape,
kaj sube la herba molo:
min senti dum horeto
kiel sentas sin infano,
kiu ankoraŭ ne scias,
ke promenon pagas pano!
Nur dum horet’ mallonga!
Ripoz’ por unu fojo!
Ne temp’ por amo aŭ esper’,
sed tempo por malĝojo!
Malŝarĝus koron eta plor’,
sed larmojn mi ne ĉerpas
el sala put’, ĉar ĉiu gut’
kudradon nur malhelpas.
Falde, flike, kroĉe,
kroĉe, flike, falde,
streb’, streb’, streb’,
kiel maŝin’ senhalte!
Maŝin’ el ligno aŭ el fer’
por Mamono peni devas,
sen cerb’ batanta ĝis frenez’,
sen koro, kiu krevas!” —
Per lacaj, lezaj fingroj,
sidante pezpalpebre,
virin’ en ĉifonaĉa vest’
kudrilon urĝis febre —
Kroĉ’! kroĉ’! kroĉ’!
en kot’, malsato, grizo,
kaj ŝi kantis per dolora voĉ’ —
ke trafu riĉulojn la riproĉ’! —
la “Kanton de l’ ĉemizo!”
Thomas Hood, trad. William Auld
(“Esperanto de UEA” 1957-11, p. 166)
