La 4-a de februaro estas la datreveno de la naskiĝo (en 1900) de la franca poeto kaj scenaristo Jacques Prévert (1900-1977)
eo.wikipedia.org/wiki/Jacques_Pr%C3%A9vert
Ribelema, eĉ anarkiisma spirito, dotita per familieca stilo kaj lertega pri vortludoj, en la amasa kulturo Prévert estas memorigita precipe pro kvar aferoj:
– la komenco de malrespektema poeziaĵo, kiu esprimas la sintenon de la nuntempa homo, konvinkita, ke li ne bezonas Dion:
Notre Père qui êtes aux cieux
restez-y
(Patro Nia kiu estas en la ĉieloj
restu tie)
– la vortoj de la kanzono “Les feuilles mortes” (La mortintaj folioj), furoraĵo de Juliette Gréco
kaj Ives Montand
– la poeziaĵo “Déjeuner du matin” (Matenmanĝo)
– la poeziaĵo “Trois allumettes” (Tri alumetoj).
Mi transskribas (en la franca, kaj en la tradukoj al la itala kaj al Esperanto) la poeziaĵon “La grasse matinée” (La grassa mattina – Aparta mateno).
Mi listigas, ĉe la fino, la poeziaĵojn de Prévert tradukitajn al Esperanto.
Mi aldonas la francan poŝtmarkon de 1991 memore al Jacques Prévert (laŭ skizo de Michel Durand-Mégret kaj Pierre Albuisson, el desegnaĵo de Pablo Picasso).
LA GRASSE MATINÉE
Il est terrible
le petit bruit de l’œuf dur cassé sur un comptoir d’étain
il est terrible ce bruit
quand il remue dans la mémoire de l’homme qui a faim
elle est terrible aussi la tête de l’homme
la tête de l’homme qui a faim
quand il se regarde à six heures du matin
dans la glace du grand magasin
une tête couleur de poussière
ce n’est pas sa tête pourtant qu’il regarde
dans la vitrine de chez Potin
il s’en fout de sa tête l’homme
il n’y pense pas
il songe
il imagine une autre tête
une tête de veau par exemple
avec une sauce de vinaigre
ou une tête de n’importe quoi qui se mange
et il remue doucement la mâchoire
doucement
et il grince des dents doucement
car le monde se paye sa tête
et il ne peut rien contre ce monde
et il compte sur ses doigts un deux trois
un deux trois
cela fait trois jours qu’il n’a pas mangé
et il a beau se répéter depuis trois jours
Ça ne peut pas durer
ça dure
trois jours
trois nuits
sans manger
et derrière ces vitres
ces pâtés ces bouteilles ces conserves
poissons morts protégés par des boîtes
boîtes protégées par les vitres
vitres protégées par les flics
flics protégés par la crainte
que de barricades pour six malheureuses sardines…
Un peu plus loin le bistrot
café-crème et croissants chauds
l’homme titube
et dans l’intérieur de sa tête
un brouillard de mots
un brouillard de mots
sardines à manger
œuf dur café-crème
café arrosé rhum
café-crème
café-crème
café-crime arrosé sang!…
Un homme très estimé dans son quartier
a été égorgé en plein jour
l’assassin le vagabond lui a volé
deux francs
soit un café arrosé
zéro francs soixante-dix
deux tartines beurrées
et vingt-cinq centimes pour le pourboire du garçon.
Il est terrible
le petit bruit de l’œuf dur cassé sur un comptoir d’étain
il est terrible ce bruit
quand il remue dans la mémoire de l’homme qui a faim.
Jacques Prévert
°°°°°
LA GRASSA MATTINA
È terribile
il piccolo rumore dell’uovo sodo rotto su un banco di stagno
è terribile quel rumore quando si agita
nella memoria dell’uomo che ha fame
ed è terribile anche la testa dell’uomo
la testa dell’uomo che ha fame
quando lui si guarda alle sei del mattino
nella vetrina del grande magazzino
una testa color polvere
eppure non è la sua testa che guarda
nella vetrina di Potin
se ne infischia della sua testa quell’uomo
non ci pensa
sogna
immagina un’altra testa
una testa di vitello per esempio
con una salsa piccante
o una testa qualsiasi che si mangi
e muove piano la mascella
piano
e piano digrigna i denti
perché il mondo vuole la sua testa
e lui non può niente contro quel mondo
e conta sulle dita uno due tre
uno due tre
fanno tre giorni che non mangia
e ha un bel ripetersi da tre giorni
Non può durare
ma dura tre giorni
tre notti
tre notti
senza mangiare
e dietro quei vetri
quei pasticci quelle bottiglie quelle conserve
pesci morti protetti dalle scatole
scatole protette da vetri
vetri protetti dalle guardie
guardie protette dal timore
quante barricate per sei disgraziate sardine…
Un po’ più in là la bettola
caffè-crema e “croissants” caldi
l’uomo esita
e dentro la sua testa
una nebbia di parole
una nebbia di parole
sardine da mangiare
uovo sodo caffè-crema
caffè corretto col rhum
caffè-crema
caffè-crema
caffè-crimine corretto col sangue!…
Un uomo stimatissimo nel suo quartiere
è stato sgozzato in pieno giorno
l’assassino il vagabondo gli ha rubato due franchi
cioè un caffè corretto
franchi zero e settanta
due tartine imburrate
e venticinque centesimi per la mancia al garzone.
È terribile il piccolo rumore dell’uovo sodo rotto su un banco di stagno
è terribile quel rumore
quando si agita nella memoria dell’uomo che ha fame.
°°°°°
APARTA MATENO
Terurigas
la brueto de kuirita ovo rompita sur stana startrinka tablo
terurigas tiu brueto
kiam ĝi tintadas en la memoro de la malsata homo
terurigas ankaŭ la kapo de la homo
la kapo de la malsata homo
kiam li rigardas sin je la sesa matene
en la vitro de la amasvendejo
kapon polvokoloran
tamen ne sian kapon li rigardas
en la montrovitroj de magazeno
ne zorgas pri sia kapo la homo
ne pensas li pri ĝi
li sonĝas
li imagas alian kapon
bovidkapon ekzemple
kun vinagrosaŭco
aŭ kapon de io ajn kion oni manĝas
kaj li lante movas sian makzelon
lante
kaj li dentogrincas lante
ĉar la mondo primokas lian kapon
kaj li nenion povas kontraŭ tiu mondo
kaj li kalkulas per siaj fingroj unu du tri
unu du tri
jam de tri tagoj li ne manĝis
kaj kvankam li ripetadas ek de tri tagoj
tio ne povas daŭri plu
tio plu daŭras
tri tagojn
tri noktojn
ne manĝinte
kaj malantaŭ tiuj vìtroj
tiuj pasteĉoj tiuj boteloj tiuj konservaĵoj
mortintaj fiŝoj ŝirrnitaj per skatoloj
skatoloj ŝirmitaj per vitroj
vitroj ŝirmitaj per la policaro
policaro ŝirmita per la timo
kiom da bariloj por ses nuraj sardeloj
iom pli malproksime la trinkejo
laktokafo kaj varmaj lunpanetoj
la homo ŝanceliĝas
kaj ene de lia kapo
vorto nebulo
vortonebulo
manĝotaj sardeloj
kuirita ovo laktokafo
kafo kun aldonita rumo
laktokafo
laktokafo
atakokafo kun aldonita sango
Viro tre respektita en sia kvartalo
estis buĉita en plenluma taghoro
la murdisto la vagulo ŝtelis de li
du frankojn
kio egalas kafon kun aldonitaĵo
nul frankon sepdek
du buterpanojn
kaj dudek kvin centimojn por la kelnero
Terurigas
la brueto de kuirita ovo rompata sur stana startrinka tablo.
Terurigas tiu brueto
kiam ĝi tintadas en la memoro de malsata homo.
Jacques Prévert, trad. Arno Lagrange
(“La kancerkliniko” 1980-15, julio-septembro 1980, p. 22)
°°°°°
Poeziaĵoj de Jacques Prévert tradukitaj al Esperanto
Poesie di Jacques Prévert tradotte in Esperanto
– La grasse matinée (Aparta mateno), trad. Arno Lagrange, “La kancerkliniko” 1980-15, julio-septembro 1980, p. 22
– Bestoj, trad. Roland Platteau
r.platteau.free.fr/TradukitajPoemoj.htm#BESTOJ
– La pacparolado, trad. Roland Platteau
r.platteau.free.fr/TradukitajPoemoj.htm#LA_PACPAROLADO
– Je hazardo de la birdoj, trad. Roland Platteau
r.platteau.free.fr/TradukitajPoemoj.htm#JE_HAZARDO_DE_LA_BIRDOJ
– La mesaĝo, trad. Roland Platteau
– La enuiĝanta kamelo
