La 29-an de majo 1848, dum la unua milito por la itala sendependiĝo, la aŭstria armeo, sub la komando de Marŝalo Josef Radetzky
it.wikipedia.org/wiki/Josef_Radetzky
eo.wikipedia.org/wiki/Josef_Radetzky_von_Radetz
kunpuŝiĝis apud Mantovo, inter Curtatone (elp. Kurtatone) kaj Montanara, kun la italaj trupoj, aparte kun bataljono el 270 toskanaj volontuloj – studentoj kaj profesoroj de la Universitatoj de Pizo kaj de Sieno
it.wikipedia.org/wiki/Battaglia_di_Curtatone_e_Montanara
La batalo ne estis aparte grava el la milita vidpunkto, sed ĝi restis en la itala kolektiva memoro (ankaŭ pro la laŭdego, kiun oni faris pri ĝi por vigligi la nacian senton) ĉar ĝi estis unu el la malmultaj epizodoj de la itala Releviĝo, en kiu oni havis popolan partoprenon (pli precize: meze-burĝan partoprenon: la granda difekto de la unuecigo de Italio estis ĝuste la esenca foresto de la popolaj amasoj).
El la batalo de Curtatone kaj Montanara postrestas du aferoj:
– la tradicia ĉapo de la italaj universitatanoj, inspirita al mezepoka modelo, havas longan horizontalan pinton: oni povas vidi ekzemplon pri ĝi en fama pentraĵo de 1859 de Francesco Hayez titolita “Il bacio” (La kiso)
it.wikipedia.org/wiki/Il_bacio_(Hayez)
Nu, ĉe la batalo de Curtatone kaj Montanara la toskanaj universitatanoj fortrancis la pinton de la ĉapo, por pli bone celpafi; de tiam, la toskanaj universitatanoj surmetas ĉapon kun stumpigita pinto;
– okaze de la unua milito por la itala sendependiĝo, naskiĝis kanto, kiu hodiaŭ estas opiniata laŭ popola deveno, sed kiu en realo havas aŭtoron, Carlo Alberto Bosi
it.wikipedia.org/wiki/Carlo_Alberto_Bosi
it.wikipedia.org/wiki/Addio_mia_bella_addio_(brano_musicale)
Mi transskribas la kanton (konatan kiel “Addio mia bella addio” – Adiaŭ mia bela adiaŭ/ Adiaŭ belulino – aŭ “Addio del volontario” – Adiaŭo de la volontulo), en la itala, kaj en la versio al Esperanto de Clarence Bicknell (ne sen kialo publikigita en 1916, en la plejo de la unua mondmilito, probable kun la celo teni alta la moralon de la militantoj).
Mi aldonas:
– la bildon de la pentraĵo “Il bacio” (La kiso) de Francesco Hayez, konservita en Milano en la Pinakoteko de Brera;
– italan poŝtmarkon de 1948, pro la unuajarcenta datreveno de la batalo de Curtatone kaj Montanara;
– p. 53 de “L’Esperanto” 1916-5/6, kun la kanto.
L’ADDIO DEL VOLONTARIO
Carlo Alberto Bosi
www.youtube.com/watch?v=8oaLSfQbeH0
Addio, mia bella, addio,
l’armata se ne va;
se non partissi anch’io
sarebbe una viltà!
Non pianger, mio tesoro,
forse ritornerò;
ma se in battaglia io moro,
in ciel ti rivedrò.
La spada, le pistole,
lo schioppo l’ho con me;
allo spuntar del sole
io partirò da te.
Il sacco è preparato,
sull’omero mi sta;
son uomo e son soldato;
viva la libertà!
Non è fraterna guerra
la guerra ch’io farò
dall’italiana terra
l’estraneo caccerò.
L’antica tirannia
grava l’Italia ancor
io vado in Lombardia
incontro all’oppressor.
Saran tremende l’ire,
grande il morir sarà!
Si mora: è un bel morire
morir per la libertà.
Tra quanti moriranno
forse ancor io morrò;
non ti pigliare affanno,
da vile non cadrò.
Se più del tuo diletto
tu non udrai parlar,
perito di moschetto
per lui non sospirar.
Io non ti lascio sola,
ti resta un figlio ancor;
nel figlio ti consola,
nel figlio dell’amor.
Squilla la tromba
l’armata se ne va:
un bacio al figlio mio;
viva la libertà!
*****
ADIAŬ BELULINO
Carlo Alberto Bosi
trad. Clarence Bicknell
(“L’Esperanto” 1916-5,6)
Adiaŭ, belulino!
L’ armeo al la front’
foriris; se mi haltus
eterna estus hont’!
Ne ploru! mi kredeble
revenos, ho angel’!
Aŭ en batal’ mortinte
vin vidos en ĉiel’!
La glavon, la pafilon
mi portas kun pistol’;
je l’ sunleviĝo estos
la lasta korparol’.
Tornistron mi surmetas
per tuta preparec’,
mi, vir’ kaj militisto!
Vivadu liberec’!
Militi mi ne iras
kontraŭ patruja band’
sed la fremdulojn peli
en la itala land’.
Tro longe mi suferis
per forta tiranar’:
mi iras Lombardion
kontraŭ malamikar’.
Ho! la pasioj estos
teruraj: sed la mort’
por gajni liberecon
estos belega sort’!
Kun tiom da aliaj
pereos eble mi,
sed ne maltrankviliĝu
ĉar noble mortos mi.
Se mankos la sciigo
pri mi, fidela vir’
de kuglo mortigita,
ne estu korsopir’!
Sur mia tombo brilos
la aŭreol’ de glor’,
cipres’ ne tie kreskos
sed ĉiu bela flor’.
Mi ne vin lasas sola
ĉar restos la trezor’,
kaj li vin konsolados
la fil’ de mia kor’. (1)
Kaj tiu fil’ amata
kolorojn portos tri;
en land’ liberigita
feliĉe vivos li.
Jen! la trumpetosono!
L’ armeo iras tuj!
Al filo kison donu!
Vivadu l’ Italuj’! (1)
(1) Ĉi tiuj strofoj ne ekzistas en la itala eldono kun muziko.
