Il 26 ottobre è l’anniversario della morte (nel 1890) dello scrittore e giornalista italiano (fiorentino) Carlo Lorenzini (1826-1890), noto con lo pseudonimo Carlo Collodi.

it.wikipedia.org/wiki/Carlo_Collodi

Già più volte ho parlato di lui (da ultimo, il 26 ottobre 2019)

www.bitoteko.it/esperanto-vivo/2019/10/26/carlo-collodi-2/ 

e del suo romanzo “Le Avventure di Pinocchio. Storia di un burattino”, più noto come “Pinocchio”, tradotto praticamente in tutte le lingue di cultura, compresi il latino e l’Esperanto.

Sebbene sia ritenuto un “libro per ragazzi”, “Pinocchio” non lo è affatto: sotto un aspetto leggero, contiene profonde meditazioni sulle vicende umane, non sempre giuste, e sulle contraddizioni della società.

A questo proposito, ne trascrivo un brano, in italiano e in una delle traduzioni in Esperanto (quella di Mirza Marchesi, 1930).

Allego:

– un francobollo italiano del 1954;

– la copertina della traduzione di “Pinocchio” in Esperanto, ad opera di József Horváth (2007)

---

(sekvas traduko al Esperanto)

Carlo Collodi, “Le avventure di Pinocchio”, cap. IV.

              La storia di Pinocchio col Grillo-parlante, dove si vede come i ragazzi cattivi hanno a noja di sentirsi correggere da chi ne sa più di loro.

Vi dirò dunque, ragazzi, che mentre il povero Geppetto era condotto senza sua colpa in prigione, quel monello di Pinocchio, rimasto libero dalle grinfie del carabiniere, se la dava a gambe giù attraverso ai campi, per far più presto a tornarsene a casa; e nella gran furia del correre saltava greppi altissimi, siepi di pruni e fossi pieni d’acqua, tale e quale come avrebbe potuto fare un capretto o un leprottino inseguito dai cacciatori.

Giunto dinanzi a casa, trovò l’uscio di strada socchiuso. Lo spinse, entrò dentro, e appena ebbe messo tanto di paletto, si gettò a sedere per terra, lasciando andare un gran sospirone di contentezza.

Ma quella contentezza durò poco, perché sentì nella stanza qualcuno che fece:

— Crì-crì-crì!

— Chi è che mi chiama? — disse Pinocchio tutto impaurito.

— Sono io! —

Pinocchio si voltò, e vide un grosso grillo che saliva lentamente su su per il muro.

— Dimmi, Grillo, e tu chi sei?

— Io sono il Grillo-parlante, e abito in questa stanza da piú di cent’anni.

— Oggi però questa stanza è mia — disse il burattino — e se vuoi farmi un vero piacere, vattene subito, senza nemmeno voltarti indietro.

— Io non me ne anderò di qui, — rispose il Grillo — se prima non ti avrò detto una gran verità.

— Dimmela e spicciati.  

— Guai a quei ragazzi che si ribellano ai loro genitori, e che abbandonano capricciosamente la casa paterna. Non avranno mai bene in questo mondo; e prima o poi dovranno pentirsene amaramente.

— Canta pure, Grillo mio, come ti pare e piace: ma io so che domani, all’alba, voglio andarmene di qui, perché se rimango qui, avverrà a me quel che avviene a tutti gli altri ragazzi, vale a dire mi manderanno a scuola, e per amore o per forza mi toccherà a studiare; e io, a dirtela in confidenza, di studiare non ne ho punto voglia, e mi diverto piú a correre dietro alle farfalle e a salire su per gli alberi a prendere gli uccellini di nido.

— Povero grullerello! Ma non sai che, facendo così, diventerai da grande un bellissimo somaro, e che tutti si piglieranno gioco di te?

— Chetati, Grillaccio del mal’augurio! — gridò Pinocchio.

Ma il Grillo, che era paziente e filosofo, invece di aversi a male di questa impertinenza, continuò con lo stesso tono di voce: 

— E se non ti garba di andare a scuola, perché non impari almeno un mestiere, tanto da guadagnarti onestamente un pezzo di pane?

— Vuoi che te lo dica? — replicò Pinocchio, che cominciava a perdere la pazienza. — Fra i mestieri del mondo non ce n’è che uno solo che veramente mi vada a genio.

— E questo mestiere sarebbe?

— Quello di mangiare, bere, dormire, divertirmi e fare dalla mattina alla sera la vita del vagabondo.

— Per tua regola — disse il Grillo-parlante con la sua solita calma — tutti quelli che fanno codesto mestiere, finiscono quasi sempre allo spedale o in prigione.

— Bada, Grillaccio del mal’augurio!… se mi monta la bizza, guai a te!…

— Povero Pinocchio! mi fai proprio compassione!…

— Perché ti faccio compassione?

— Perché sei un burattino e, quel che è peggio, perché hai la testa di legno. —

A queste ultime parole, Pinocchio saltò su tutt’infuriato e preso di sul banco un martello di legno, lo scagliò contro il Grillo-parlante.

Forse non credeva nemmeno di colpirlo; ma disgraziatamente lo colse per l’appunto nel capo, tanto che il povero Grillo ebbe appena il fiato di fare crì-crì-crì e poi rimase lì stecchito e appiccicato alla parete.

°°°°°

IV.

Historio de Pinokjo kun la Grilo-Parolanta, kie oni  rimarkas kiel la malbonaj knaboj enuiĝas kiam iu, pli saĝa ol ili, ilin korektas.

Do mi diros al vi, knaboj, ke dum la kompatinda Ĝepeto senkulpa estis kondukata al malliberejo, tiu bubo, Pinokjo, liberiĝinte el la ungegoj de la ĝendarmo, forkuradis tra la kamparo por plej frue reiri al hejmo; kaj pro la granda rapidemo dum la kurado li saltis trans altegajn montetaĵojn, barilojn el prunarboj kaj fosaĵojn plenajn je akvo, same kiel povis fari kaprido aŭ leporideto postsekvata de ĉasistoj.

Kiam li alvenis antaŭ la domon, li trovis la pordon duon-fermita. Li puŝis ĝin, eniris internen, kaj ĵus ferminte ĝin per tuta riglilo, li sin ĵetis sidi teren, kaj elmetis grandan spiron pro kontenteco.

Sed tiu kontenteco daŭris malmulte, ĉar li aŭdis iun en la ĉambro kiu faris:

“Kri-kri-kri!”.

“Kiu vokas min?” diris Pinokjo tute timigita.

“Estas mi”.

Pinokjo sin turnis kaj vidis dikan grilon kiu malrapide grimpis supren supren sur la muro.

“Nu, diru al mi, Grilo: kaj vi kiu estas?”.

“Mi estas la Grilo-Parolanta, kaj mi loĝas en tiu ĉi ĉambro de pli ol cent jaroj”.

“Hodiaŭ tamen ĉi tiu ĉambro estas mia”, diris la marioneto, “ kaj se vi intencas fari al mi veran favoron, foriru tuj, eĉ ne vin turnante malantaŭe”.

“Mi ne eliros el ĉi tie”, respondis la Grilo, “se antaŭe mi ne estos dirinta al ci grandan veron”.

“Diru ĝin kaj rapidu”.

“Ve al la knaboj kiuj ribelas kontraŭ siaj gepatroj kaj kaprice forlasas la patran hejmon! Neniam ili havos bonŝancon en tiu ĉi mondo; kaj frue aŭ malfrue ili devos penti maldolĉe pri tio”.

“Kantu, kantu, Grilo mia, laŭ via opinio kaj plezuro; sed mi scias, ke morgaŭ, ĉe tagiĝo, mi volas foriri de ĉi tie, ĉar se mi restos, okazos pri mi kio okazas al ĉiuj aliaj knaboj, nome, oni sendos min al la lernejo kaj vole-nevole mi estos devigata studadi; kaj mi, mi diros al vi konfideme, pri studado tute ne estas ema, kaj mi pli multe amuziĝas postkurante la papiliojn kaj grimpante sur la arboj por preni la birdidojn el la nestoj”.

“Kompatinda malsaĝuleto ! Ĉu ci ne scias, ke tiamaniere kiam ci estos altkreska ci fariĝos belega azeno kaj ĉiuj mokos cin?”.

“Silentu, Grilaĉo de l’ malbonŝanco!” kriis Pinokjo. Sed la Grilo, kiu estis pacienca kaj filozofeca, anstataŭ ofendiĝi pro tia malrespektaĵo, daŭrigis per la sama voĉtono: “Nu, se ci ne ŝatas iri al la lernejo, kial ci almenaù ne tiom lernas ian metion, kiom sufiĉas por honeste gajni pecon da pano?”.

“Ĉu vi volas, ke mi senkaŝe ĝin diru al vi?” respondis Pinokjo, kiu komencis perdi la paciencon. “Inter ĉiuj metioj en la mondo nur unu estas kiu vere akordiĝas al mia naturo”.

“Kaj tiu ĉi metio estus…?”.

“Manĝi, trinki, dormi, amuziĝi kaj de mateno ĝis vespero vivi kiel vagisto”.

“Por cia regulo”, diris la Grilo-Parolanta kun sia kutima trankvileco, “ĉiuj kiuj elektas tiun metion finiĝas ĉiam en malsanulejo aŭ en malliberejo”.

“Atentu, Grilaĉo de l’ malbonŝanco! Se mi ekkoleros, ve al vi!”.

“Kompatinda Pinokjo! Sincere mi cin kompatas!”.

“Kial vi kompatas min?”.

“Pro tio ke ci estas marioneto kaj, kio estas eĉ pli malbona, ĉar ci havas la kapon el ligno”.

Je tiuj ĉi lastaj vortoj, Pinokjo salteleviĝis tute furioze kaj ekkaptinte de sur la stablo martelon el ligno, ĝin ĵetegis kontraŭ la Grilo-Parolantan.

Verŝajne li kredis ne trafi lin: sed malfeliĉe lin trafis ĝuste sur la kapo, tiel ke la kompatinda Grilo apenaŭ kapablis flustri: kri-kri-kri, kaj poste restis tie rigida kaj glupremita sur la muro.