Il 25 aprile è l’anniversario della morte (nel 1595) del poeta italiano Torquato Tasso (1544-1595).
Già tre volte ho parlato di lui.
Oggi trascrivo (in italiano, con traduzione in Esperanto) le ottave 64-69 del canto 12° della “Gerusalemme liberata” (battesimo e morte di Clorinda).
Allego l’immagine del dipinto di Domenico Tintoretto “Tancredi battezza Clorinda”, Houston, Museum of Fine Arts; da notare che il dipinto, del 1585, è quasi contemporaneo di Torquato Tasso.
Dalla “GERUSALEMME LIBERATA”
canto 12°, ottave 64-69
64. Ma ecco omai l’ora fatale è giunta
che ‘l viver di Clorinda al suo fin deve.
Spinge egli (*) il ferro nel bel sen di punta
che vi s’immerge e ‘l sangue avido beve;
e la veste, che d’or vago trapunta
le mammelle stringea tenera e leve,
l’empie d’un caldo fiume. Ella già sente
morirsi, e ‘l piè le manca egro e languente.
65. Segue egli la vittoria, e la trafitta
vergine minacciando incalza e preme.
Ella, mentre cadea, la voce afflitta
movendo, disse le parole estreme;
parole ch’a lei novo un spirto ditta,
spirto di fè, di carità, di speme:
virtù ch’or Dio le infonde, e se rubella
in vita fu, la vuole in morte ancella.
66. “Amico, hai vinto: io ti perdon… perdona
tu ancora, al corpo no, che nulla pave,
a l’alma sì; deh! per lei prega, e dona
battesmo a me ch’ogni mia colpa lave”.
In queste voci languide risuona
un non so che di flebile e soave
ch’al cor gli scende ed ogni sdegno ammorza,
e gli occhi a lagrimar gli invoglia e sforza.
67. Poco quindi lontan nel sen del monte
scaturia mormorando un picciol rio.
Egli v’accorse e l’elmo empiè nel fonte,
e tornò mesto al grande ufficio e pio.
Tremar sentì la man, mentre la fronte
non conosciuta ancor sciolse e scoprio.
La vide, la conobbe, e restò senza
e voce e moto. Ahi vista! ahi conoscenza!
68. Non morì già, ché sue virtuti accolse
tutte in quel punto e in guardia al cor le mise,
e premendo il suo affanno a dar si volse
vita con l’acqua a chi co ‘l ferro uccise.
Mentre egli il suon de’ sacri detti sciolse,
colei di gioia trasmutossi, e rise;
e in atto di morir lieto e vivace,
dir parea: “S’apre il cielo; io vado in pace”.
69. D’un bel pallore ha il bianco volto asperso,
come a’ gigli sarian miste viole,
e gli occhi al cielo affisa, e in lei converso
sembra per la pietate il cielo e ‘l sole;
e la man nuda e fredda alzando verso
il cavaliero in vece di parole
gli dà pegno di pace. In questa forma
passa la bella donna, e par che dorma.
(*) Tancredi, eroe cristiano, innamorato di Clorinda, eroina musulmana. Tancredi, inconsapevolmente, uccide in duello l’amata, e su sua richiesta la battezza.
Torquato Tasso
°°°°°
El “JERUZALEMO LIBERIGITA”
(Kanto 12-a, oktavoj 64-69)
64. Sed jam ekvenas la fatala horo,
portanta al Klorinda vivo-finon.
La glavon sangsoifan per la boro
de l’ pinto puŝas li (*) en la virinon;
en vesto, kiu kun puntaĵ’ el oro
per mola ten’ ĉirkaŭis ŝian sinon,
ekŝvelas varma flu’: ŝi sentas jame
la morton, kaj l’ piedo cedas lame.
65. Li sekvas sian venkon kaj minaca
puŝiĝas plu al la virgin’ vundita:
kaj ŝi, falante, kun la voĉo laca
ĉi vortojn diris, de la mort’ premita;
vortojn diktitajn de spirito graca,
spirit’ espera fida kaj karita,
virto de Di’ sendita: se ribela
dum viv’, ĉe l’ morto estu ŝi fidela.
66. “Amik’ vi venkis: mi al vi pardonas;
pardonu vi, ne al la korp’ sentima,
sed al l’ anim’; kaj plaĉu ke vi donas
al mi la bapton por purig’ anima”.
En tiuj ĉi langvoraj diroj sonas
necerta io trema kaj sublima,
kio la koron trafas, kaj forportas
l’ indignon kaj al larmoj lin agordas.
67. Ne malproksime, el la sin’ de l’ monto
murmure rivereto sin fortiris.
Alkuris li: ĉerpinte el la fonto
per kask’, al pia granda dev’ reiris.
Tremis la mano, dum li de la frunto
nun nekonata la ligilojn ŝiris.
Ŝin vidis, konis ŝin kaj restis sen
voĉo kaj mov’. Ho vido, ho ĉagren’!
68. Ne mortis li, sed puŝis ĉiun forton
al sama punkt’ kaj ĉirkaŭ l’ koron metis:
al kiu per la glav’ li donis morton,
tiun per akvo li vivigi pretis.
Dum elparolis li la sanktan vorton,
pro ĝoj’ ŝi transformiĝis kaj ridetis:
en mort’ viveca ŝajnis ke ŝi diras:
“Malfermas sin ĉiel’; mi pace iras”.
69. La vangojn kovras palo delikata,
kiel lili’ miksiĝus al violo;
ĉielen ŝi rigardas kaj l’ kompata
ĉiel’ kaj l’ sun’ kliniĝas por konsolo;
per nuda kaj malvarma man’, levata
al kavalir’, anstataŭ la parolo,
ŝi donas pacosignon. Tiaforme
pasas la bela ino, kvazaŭ dorme.
(*) Tankredo, kristana heroo, kiu enamiĝis al Klorinda, heroino muzulmana. El la tuta epizodo elvenas intima tenereco: Tankredo duelante mortigas senscie la amatinon kaj, laŭ ŝia peto, li zorgas ŝian bapton.
Torquato Tasso, trad. Enrico Dondi
(“Itala Antologio”, COEDES/ FEI, Milano 1987, p. 202-203)
