Il 20 marzo è l’anniversario della nascita (nel 43 a.C.) del poeta latino Publius Ovidius Naso (in italiano, Publio Ovidio Nasone o semplicemente Ovidio).
it.wikipedia.org/wiki/Publio_Ovidio_Nasone
Ho già parlato di lui il 20 marzo 2017
www.bitoteko.it/esperanto-vivo/2017/03/20/ovidio/
e il 20 marzo 2019.
www.bitoteko.it/esperanto-vivo/2019/03/20/ovidio-2/
Oggi trascrivo (in latino, e nelle traduzioni in italiano e in Esperanto) il cap. XV del primo libro degli “Amores”.
Allego un particolare del monumento a Ovidio a Tomis, oggi Constanța/ Costanza, Romania, dove il poeta morì in esilio.
P- Ovidius Naso
AMORES, I, XV
DE POETARUM IMMORTALITATE
Quid mihi Livor edax, ignavos obicis annos,
ingeniique vocas carmen inertis opus;
non me more patrum, dum strenua sustinet aetas,
praemia militiae pulverulenta sequi,
nec me verbosas leges ediscere nec me 5
ingrato vocem prostituisse foro?
Mortale est, quod quaeris, opus, mihi fama perennis
quaeritur, in toto semper ut orbe canar.
vivet Maeonides, Tenedos dum stabit et Ide,
dum rapidas Simois in mare volvet aquas; 10
vivet et Ascraeus, dum mustis uva tumebit,
dum cadet incurva falce resecta Ceres.
Battiades semper toto cantabitur orbe;
quamvis ingenio non valet, arte valet;
nulla Sophocleo veniet iactura cothurno; 15
cum sole et luna semper Aratus erit;
dum fallax servus, durus pater, inproba lena
vivent et meretrix blanda, Menandros erit;
Ennius arte carens animosique Accius oris
casurum nullo tempore nomen habent. 20
Varronem primamque ratem quae nesciet aetas,
aureaque Aesonio terga petita duci?
carmina sublimis tunc sunt peritura Lucreti,
exitio terras cum dabit una dies;
Tityrus et segetes Aeneiaque arma legentur, 25
Roma triumphati dum caput orbis erit;
donec erunt ignes arcusque Cupidinis arma,
discentur numeri, culte Tibulle, tui;
Gallus et Hesperiis et Gallus notus Eois,
et sua cum Gallo nota Lycoris erit. 30
Ergo, cum silices, cum dens patientis aratri
depereant aevo, carmina morte carent:
cedant carminibus reges regumque triumphi,
cedat et auriferi ripa benigna Tagi!
vilia miretur vulgus; mihi flavus Apollo 35
pocula Castalia plena ministret aqua,
sustineamque coma metuentem frigora myrtum,
atque a sollicito multus amante legar!
pascitur in vivis Livor; post fata quiescit,
cum suus ex merito quemque tuetur honos. 40
ergo etiam cum me supremus adederit ignis,
vivam, parsque mei multa superstes erit.
°°°°°°
L’IMMORTALITÀ DEI POETI
Perché, Invidia vorace, mi rinfacci gli anni indolenti
e chiami la mia poesia opera di un ingegno inerte,
mi rinfacci che non perseguo, secondo il costume dei padri,
mentre mi sostiene l’età gagliarda, i polverosi allori della guerra,
e non imparo le leggi verbose
e non ho prostituito la mia parola nel foro a me sgradito?
L’opera che mi chiedi è destinata a perire, io cerco
una fama perenne, per essere sempre celebrato in tutto il mondo.
Vivrà il Meonio finché staranno Tenedo e l’Ida,
finché il Simoenta riverserà nel mare le sue acque impetuose;
e vivrà l’Ascreo finché l’uva diventerà mosto fermentando,
finché la messe cadrà recisa sotto la falce ricurva;
il Battìade sarà sempre celebrato in tutto il mondo,
benché non abbia valore per l’ingegno, ma per la tecnica;
lo stile tragico di Sofocle non subirà alcun declino;
con il sole e con la luna sempre ci sarà Arato;
finché ci saranno uno schiavo ingannatore, un padre padrone, una disonesta ruffiana
e una cortigiana adescatrice, vivrà Menandro;
Ennio povero d’arte e Accio dagli animosi accenti
hanno un nome che non avrà mai tramonto.
Quale epoca ignorerà Varrone e la prima nave
e il Vello d’oro conquistato sotto il comando dell’Esonio?
I versi del sublime Lucrezio sono destinati a perire
quando un sol giorno distruggerà tutta la terra;
Tìtiro e le messi e le armi di Enea saranno letti
fin quando Roma sarà la capitale del mondo su cui ha trionfato;
finché le fiamme d’amore e l’arco saranno le armi di Cupìdo,
si impareranno i tuoi versi armoniosi, o raffinato Tibullo;
Gallo sarà noto a Oriente e a Occidente
e con Gallo sarà nota la sua Licoride.
Dunque, mentre perfino le rocce, perfino il dente del duro aratro
si consumano col tempo, la poesia non conosce la morte:
si arrendano alla poesia i re e i loro trionfi,
si arrenda anche la fertile riva del Tago che trascina oro!
Il volgo ammiri le cose prive di valore; a me il biondo Apollo
dia coppe ricolme di acqua della fonte Castalia,
e la mia chioma sorregga il mirto che teme il freddo
ed io sia molto letto dall’ansioso amante.
L’Invidia si pasce dei vivi; dopo la morte si acquieta,
quando la propria gloria è tutelata secondo quello che ciascuno ha meritato:
perciò anche quando il fuoco supremo avrà consumato il mio corpo,
io vivrò, e gran parte di me sopravvivrà.
P: Ovidio Nasone, “Amores”, I, XV
trad. Antonio De Salvo
°°°°°
PRI LA SENMORTECO DE POETOJ
Kial vi al mi, Envio, riproĉas la jarojn senagajn
kaj senutila labor’ nomas la kantojn de mi?
ke mi al polvosimila milita glor’ ne aspiras
laŭ antaŭula la mor’, kiam alvenis la aĝ’,
ke nek la leĝojn vortriĉajn mi lernas, nek vendas
al la sendanka forum’ fruktojn de mia talent’?
Verko simila pereas. Mi tamen al famo senmorta
celas, ke mia nom’ ĉiam restadu, en glor’.
Vivos ja la Meonido, se staros Tenedos kaj Ide,
se nur Simoa la ond’ flui ne ĉesos al mar’:
vivos ankaŭ Askreo, dum kiam nur kreskos vinbero
kaj sub la kurba falĉil’ falos matura la gren’;
tuta la mondo admiros konstante la idon de Battus,
kvankam distingas ja lin arto, sed ne talent’;
ne renkontos forgeso la Sofokles’an koturnon;
kun suno kaj kun lun’ ĉiam vivados Arat’;
riĉan je arto Ennion kaj bele kantantan Attion
ĉiam konservos la mond’ en dankoplena memor’;
kiu jarcento ne konas Varronon kaj ŝipon unuan
kaj oran lanon de Ŝaf, kiun aspiris Jazon’?
tiam pereos nur kantoj de Lukrecio subtila
kiam alvenos la tag’ lasta jam por nia ter’;
estos legataj la agoj heroaj de fama Eneo,
se triumfanta la Rom’ estros al univers’.
Kiam do eĉ la silikoj, eĉ kiam dent’ de l’ plugilo
ne rezistas al temp’, kantojn ne mordas la mort’;
cedos al kantoj la reĝoj kaj cedos reĝaj triumfoj,
cedos benita eĉ bord’ de orportanta la Tag’;
miru do fava amaso; al mi flava Apollo
servos per la pokal’ kun Kastalia trinkaĵ’.
Vivajn turmentas Envi’ kaj post la mort’ kvietigas,
kiam pro la merit’ ĉiun honoros la mond’.
Do eĉ, kiam estonte la lasta min fajro konsumos,
vivos mi kaj granda part’ restos sur tero post mi.
P. Ovidius Naso, trad. Bronisław Kuhl
(“La Revuo” 1906-1907, I, p. 225-226)
——
Klarigoj:
Meonido (Maeonides), alnomo de Homero.
Tenedos, insulo en la Egea maro, proksime de l’ Troja bordo.
lde, monto apud Trojo.
Simoa ondo (Simois), flankrivero de Skamandros apud Trojo.
Askreo (Askraeus) alnomo de Hesiodos, greka poeto devenanta el Askra en Beotujo. Lia verko estas: “Laboroj kaj tagoj”.
Ido de Battus (Battiades); Battus estas fondinto de Cirena, tial – Cirenano, ekz. greka poeto Callimachos, vivinta en la dua duono de l’ III. jarc. antaŭ Kristo.
Arato (Aratus), greka poeto (ĉirkaŭ 270 a. Kr.): aŭtoro de astronomia poemo.
Ennio (Ennius) – 169 a. Kr., roma poeto. Lia ĉefverko estas eposo en 18 libroj pri la historio de Romo: “Annales”.
Attio (Attius), roma poeto kaj dramverkisto.
Varrono (P. Terentius Varro) (82-37 a. Kr.}, aŭtoro de l’ poemo “Argonautica”.
Lukrecio (Lucrecius) (96-55 a. Kr.), roma poeto, verkis “De rerum natura’.
Agoj heroaj de fama Eneo – poemoj de P. Vergilius.
Tago, rivero en Hispanujo, hodiaŭ: Tajo.
Kastalia trinkaĵo – laŭ la imago de l’ romaj poetoj la akvo el la fonto Kastalia (ĉe la monto Parnassos apud Delfi en Grekujo) donadis poetan inspiron.
