Il 13 agosto è l’anniversario della morte (nel 1934) del torero spagnolo Ignacio Sanchéz Mejías (1891-1934),
it.wikipedia.org/wiki/Ignacio_S%C3%A1nchez_Mej%C3%ADas
incornato da un toro, l’11 agosto 1934, durante una corrida nell’arena di Manzanares, e morto due giorni dopo di cancrena.
La fama di Ignacio Sanchéz Mejías è legata, più ancora che alla sua abilità di torero ed alla sua tragica morte, a una poesia (“Llanto por Ignacio Sanchéz Mejías” – Lamento per Ignacio Sanchéz Mejías) del 1935 del poeta spagnolo (andaluso) Federico García Lorca (1898-1936),
di cui trascrivo la pria parte (in spagnolo, e nelle traduzioni in italiano e in Esperanto).
La poesia, come spesso accade in García Lorca, si sviluppa più per suggerimenti che per espressioni dirette: basti pensare che nei 221 versi del testo completo della poesia non viene mai nominato il colore rosso, sebbene, a partire dalla seconda parte, di fatto esso domini la scena con “la sangre derramada” (il sangue versato: in spagnolo, il sangue è femminile), di cui, tuttavia, il poeta afferma insistentemente “¡Que no quiero verla!” (non voglio vederlo!).
L’ossessiva ripetizione dei ritornelli «a las cinco de la tarde» (alle cinque della sera, l’ora della corrida e del ferimento) e «¡que no quiero verla!» (non voglio vederlo!), rende la poesia un vero e proprio lamento funebre, quasi una cantilena.
Allego il francobollo spagnolo del 1997 per il 50° anniversario della tragica morte di un altro famoso torero, Manuel Rodríguez Sánchez detto Manolete (1917-1947),
it.wikipedia.org/wiki/Manolete
incornato il 28 agosto 1947 nell’arena di Linares.
LLANTO POR IGNACIO SANCHÉZ MEJÍAS
A las cinco de la tarde.
Eran las cinco en punto de la tarde.
Un niño trajo la blanca sábana
a las cinco de la tarde.
Una espuerta de cal ya prevenida
a las cinco de la tarde.
Lo demás era muerte y sólo muerte
a las cinco de la tarde.
El viento se llevó los algodones
a las cinco de la tarde.
Y el óxido sembró cristal y níquel
a las cinco de la tarde.
Ya luchan la paloma y el leopardo
a las cinco de la tarde.
Y un muslo con un asta desolada
a las cinco de la tarde.
Comenzaron los sones de bordón
a las cinco de la tarde.
Las campanas de arsénico y el humo
a las cinco de la tarde.
En las esquinas grupos de silencio
a las cinco de la tarde.
¡Y el toro solo corazón arriba!
a las cinco de la tarde.
Cuando el sudor de nieve fue llegando
a las cinco de la tarde
cuando la plaza se cubrió de yodo
a las cinco de la tarde,
la muerte puso huevos en la herida
a las cinco de la tarde.
A las cinco de la tarde.
A las cinco en punto de la tarde.
Un ataúd con ruedas es la cama
a las cinco de la tarde.
Huesos y flautas suenan en su oído
a las cinco de la tarde.
El toro ya mugía por su frente
a las cinco de la tarde.
El cuarto se irisaba de agonía
a las cinco de la tarde.
A lo lejos ya viene la gangrena
a las cinco de la tarde.
Trompa de lirio por las verdes ingles
a las cinco de la tarde.
Las heridas quemaban como soles
a las cinco de la tarde,
y el gentío rompía las ventanas
a las cinco de la tarde.
A las cinco de la tarde.
¡Ay, qué terribles cinco de la tarde!
¡Eran las cinco en todos los relojes!
¡Eran las cinco en sombra de la tarde!
……………………..
Federico García Lorca
°°°°°
LAMENTO PER IGNACIO SÁNCHEZ MEJÍAS
Alle cinque della sera.
Eran le cinque in punto della sera.
Un bambino portò il lenzuolo bianco
alle cinque della sera.
Una sporta di calce già pronta
alle cinque della sera.
Il resto era morte e solo morte
alle cinque della sera.
Il vento portò via i cotoni
alle cinque della sera.
E l’ossido seminò cristallo e nichel
alle cinque della sera.
Già combatton la colomba e il leopardo
alle cinque della sera.
E una coscia con un corno desolato
alle cinque della sera.
Cominciarono i suoni di bordone
alle cinque della sera.
Le campane d’arsenico e il fumo
alle cinque della sera.
Negli angoli gruppi di silenzio
alle cinque della sera.
Solo il toro ha il cuore in alto!
alle cinque della sera.
Quando venne il sudore di neve
alle cinque della sera,
quando l’arena si coperse di iodio
alle cinque della sera,
la morte pose le uova nella ferita
alle cinque della sera.
Alle cinque della sera.
Alle cinque in punto della sera.
Una bara con ruote è il letto
alle cinque della sera.
Ossa e flauti suonano nelle sue orecchie
alle cinque della sera.
Il toro già mugghiava dalla fronte
alle cinque della sera.
La stanza s’iridava d’agonia
alle cinque della sera.
Da lontano già viene la cancrena
alle cinque della sera.
Tromba di giglio per i verdi inguini
alle cinque della sera.
Le ferite bruciavan come soli
alle cinque della sera.
E la folla rompeva le finestre
alle cinque della sera.
Alle cinque della sera.
Ah, che terribili cinque della sera!
Eran le cinque a tutti gli orologi!
Eran le cinque in ombra della sera!
……………………
Federico García Lorca, trad. Carlo Bo
(“García Lorca – Tutte le poesie”, vol. II,
Garzanti, Milano, p. 660-675)
°°°°°
JE LA KVINA POSTTAGMEZE.
Estis ĝuste la kvina posttagmeze.
Knabet’ alportis la blankan littukon
je la kvina posttagmeze.
Kalka korbo atendis antaŭvide
je la kvina posttagmeze.
La ceter’ estis morto, nure morto
je la kvina posttagmeze.
La vento foren portis la kotonojn
je la kvina posttagmeze.
L’ oksido semis vitron kaj nikelon
je la kvina posttagmeze.
Kolombo luktas kontraŭ leopardo
je la kvina posttagmeze.
Femuro – kontraŭ korno dezerteca
je la kvina posttagmeze.
Komenciĝis la sonoj de l’ borduno
je la kvina posttagmeze.
L’ arsenika kloŝaro kaj la fumo
je la kvina posttagmeze.
Ĉe stratanguloj svarmas silentgrupoj
je la kvina posttagmeze.
La taŭro solas kun la koro supre!
je la kvina posttagmeze.
Kiam la neĝa ŝvito ekaperis
je la kvina posttagmeze,
kiam kovriĝis la aren’ per jodo
je la kvina posttagmeze,
la mort’ ellasis ovojn en la vundon
je la kvina posttagmeze.
Je la kvina posttagmeze.
Je la, ekzakte, kvina posttagmeze.
Ĉerko kun radoj iĝis lia lito
je la kvina posttagmeze.
Ostoj kaj flutoj tintas enorele
je la kvina posttagmeze.
La taŭro muĝis jam ĉe lia frunto
je la kvina posttagmeze.
La ĉambron ekirizis l’ agonio
je la kvina posttagmeze.
Sur la foro jam venas la gangreno
je la kvina posttagmeze.
Antro lilia sub l’ ingvenoj verdaj
je la kvina posttagmeze.
Liaj vundoj bruligis kiel sunoj
je la kvina posttagmeze.
Kaj la amaso rompis la fenestrojn
je la kvina posttagmeze.
Je la kvina posttagmeze.
Ve, la terura kvina posttagmeze!
Batis la kvinan ĉiu ajn horloĝo!
Estis la sombra kvina posttagmeze!
Federico García Lorca, trad. Miguel Fernández Martín
“Sur la spuroj de Federico García Lorca”,
Santiago de Compostela 1996, p. 13-14
