Il 22 luglio è l’anniversario della morte (nel 1908) del giornalista, scrittore ed umorista italiano (emiliano) Giovannino Guareschi (1908-1968),
it.wikipedia.org/wiki/Giovannino_Guareschi
conosciuto anche come Giovanni Guareschi, probabilmente lo scrittore italiano moderno più tradotto nel mondo, creatore dei popolari personaggi Don Camillo e Peppone, rispettivamente Parroco e Sindaco comunista di un paese della Bassa pianura padana (Emilia, Italia settentrionale), i quali si contendono le anime e i cuori degli abitanti, con scontri vivaci che si concludono però sempre con una reciproca comprensione.
Ho già parlato di lui il primo maggio 2017

Giovanni Guareschi

e il 26 febbraio 2018.

Fernandel – Don Camillo

Trascrivo il suo racconto “Vecchio testardo”, in italiano, e nella traduzione in Esperanto (Maljuna obstinulo) dal sito letterario polacco www.literaturoenesperanto.pl/index.html
Una nota: il racconto è di fantasia, ma gli avvenimenti de 1922 sono storicamente veri.
Allego il francobollo italiano del 2018, su bozzetto di Silvia Isola, per il cinquantenario della morte di Guareschi; la vignetta mostra un ritratto di Guareschi, la sua firma, e il dattiloscritto di un racconto inedito su Don Camillo e Peppone (dall’archivio Guareschi di Roncole Verdi).

(sekvas traduko al Esperanto)

VECCHIO TESTARDO

Quando nel ‘22 giravano per la Bassa i 18 BL con le squadre che andavano a bruciare le cooperative socialiste Maguggia era già «il vecchio Maguggia», alto, magro come un chiodo e con la barba lunga.
E quando improvvisamente anche in paese arrivò il camion con la squadra, tutti si chiusero in casa o scapparono lungo gli argini, ma il vecchio Maguggia rimase al suo posto e così, allorché i guastatori entrarono nella cooperativa, lo trovarono in piedi, dietro il bancone della bottega.
«Qui la politica non c’entra» disse il vecchio Maguggia a quello che pareva il capo della banda «è una questione amministrativa. Questa cooperativa l’ho fondata io e l’ho sempre amministrata io e i conti hanno sempre quadrato e voglio che quadrino fino all’ultimo. In questo foglio c’è la nota della roba esistente in bottega: datemi lo scarico e poi bruciate quel che volete.»
Erano tutte zucche piene di sabbia, perché soltanto le zucche piene di sabbia possono fare la politica bruciando le forme di grana, il lardo, i salami, la farina, spaccando a colpi di scure le caldaie di rame dei caseifici e ammazzando a moschettate i maiali come appunto si faceva allora nelle cooperative socialiste della Bassa; tuttavia, dopo aver risposto che gli avrebbero dato lo scarico, sì, ma di legnate, si grattarono la pera perplessi e controllarono le forme di parmigiano e l’altra roba principale e scrissero in fondo alla nota: «Va bene».
«Per il rimborso presentate la lista all’amministrazione» gli dissero poi ridendo.
«Non ho premura, c’è tempo: fate pure il comodo vostro» rispose il vecchio Maguggia andandosene.
Poi si fermò in fondo alla piazza a veder bruciare la cooperativa e, quando di tutto l’edificio non rimase più che qualche tizzone, si cavò il cappello e tornò a casa.
Nessuno lo molestò e il vecchio Maguggia visse chiuso nel suo pezzo di terra e nessuno lo vide più in paese.
Nel ‘44, una sera, don Camillo se lo vide comparire davanti in canonica.
«Mi hanno proposto di diventare podestà» spiegò. «Io ho rifiutato e allora vogliono vendicarsi mandando mio figlio in Germania. Potete aiutarmi?»
Don Camillo rispose di sì.
«Un momento, don Camillo» lo interruppe il vecchio Maguggia. «Sia ben chiara una cosa: io chiedo aiuto a voi, don Camillo, uomo che stimo, non a voi don Camillo prete che, per il solo fatto di essere prete, debbo disistimare.»
Il vecchio Maguggia era un «socialista storico», di quelli cioè che aspettano con ansia di morire per poter far dispetto al prete rifiutando i conforti religiosi e disponendo che i funerali vengano fatti al suono dell’Internazionale.
Don Camillo cacciò le mani dietro la schiena e pregò mentalmente Dio che gliele custodisse.
«Sta bene» rispose don Camillo. «Come uomo vi caccerei volentieri fuori di qui a pedate, ma come sacerdote debbo aiutarvi. Però sia ben chiaro che io vi aiuto come galantuomo, non come anticlericale.»
Tenne il figlio di Maguggia nascosto per sei giorni nella cella campanaria, poi trovò il modo di spedirlo verso più sicuri lidi, dentro un carro di fieno.
*
Finì il pasticcio e passò del tempo. Un giorno si disse in giro che il vecchio Maguggia era molto malato, tanto che oramai era roba di poche ore, e un pomeriggio arrivò qualcuno da don Camillo per avvertirlo che il vecchio Maguggia voleva parlargli.
Don Camillo saltò sulla bicicletta e, agguantato alla Girardengo il manubrio, filò come un fulmine. Ma, davanti alla porta, trovò il figlio del Maguggia.
«Mi dispiace, don Camillo» spiegò l’uomo. «Dovete accomodarvi di qui.»
E lo portò di fianco alla casa, davanti a una finestra aperta. E nella stanza, proprio sotto la finestra, era il letto del vecchio Maguggia.
«Ho giurato che mai nessun prete avrebbe varcata la soglia di questa casa» spiegò il vecchio Maguggia «e non dovete offendervi.»
Don Camillo aveva una voglia matta di andarsene, ma invece rimase.
«Posso parlare a voi come uomo e non come prete?» disse il vecchio Maguggia.
«Parlate.»
«Voglio morire senza debiti sulla coscienza» disse il vecchio Maguggia. «Vi ho chiamato per ringraziarvi di aver salvata la pelle a mio figlio quella volta.»
«Io non c’entro» rispose don Camillo «se vostro figlio l’ha scampata non dovete ringraziare me, dovete ringraziare Dio.»
«Don Camillo, non buttiamo la cosa in politica» disse il Maguggia «lasciatemi morire in pace!»
«Voi non potete morire in pace se non morite nella grazia di Dio!» esclamò angosciato don Camillo. «Perché, se avete sempre voluto tanto bene agli altri, odiate tanto voi stesso?»
Il vecchio Maguggia tentennò il capo.
«Ma a voi, don Camillo, cosa importa?» chiese.
Poi dopo un poco:
«Capisco. Vi preoccupano i funerali civili, per via che risulterebbero un danno morale a voi come parroco. Bene: io voglio morire tranquillo senza nessuno che pensi male di me. Rifiuto i conforti religiosi ma, come piacere a voi personalmente, lascerò scritto sul testamento che voglio funerali religiosi».
«Come piacere personale io vi posso mandare all’Inferno! Io non sono mica un bottegaio!» gridò don Camillo.
Il vecchio sospirò e don Camillo ritornò calmo.
«Maguggia» implorò «pensateci un momentino. Intanto io pregherò Dio che vi illumini la mente.»
«È perfettamente inutile» rispose il vecchio. «Dio me l’ha sempre illuminata, altrimenti non avrei potuto vivere obbedendo a tutti i suoi Comandamenti. Ma non mi confesso perché voi pensereste che il vecchio Maguggia ha fatto il galletto con i preti fin che stava bene e poi, quando se l’è vista brutta, gli è venuta la fifa e ha mollato. Vado all’Inferno, piuttosto!»
Don Camillo ansimava.
«Ma se credete a Dio e all’Inferno perché non volete morire come un buon cristiano?»
«Per non dare una soddisfazione a un prete!» rispose testardo il vecchio Maguggia.
Don Camillo ritornò a casa agitatissimo e andò a raccontare tutto al Cristo dell’altare.
«È mai possibile che un galantuomo» concluse «debba ridursi a crepare come un cane per uno stupido orgoglio di questo genere?»
«Don Camillo» rispose il Cristo sospirando «tutto è possibile, quando c’entra la politica. In guerra l’uomo può perdonare al nemico che poco prima tentava di ucciderlo e può dividere con lui il suo pane, ma nella lotta politica l’uomo odia il suo avversario e il figlio può uccidere il padre e il padre uccidere il figlio per una parola.»
Don Camillo camminò in su e in giù poi si fermò.
«Gesù» disse allargando le braccia «se è scritto che Maguggia muoia come un cane è inutile insistere: sia fatta la volontà di Dio.»
«Don Camillo, non buttiamo la faccenda in politica» ammonì severamente il Cristo.
*
Due giorni dopo si sparse in paese la notizia che il vecchio Maguggia era stato operato e tutto era andato magnificamente. E, passato un mese, don Camillo se lo vide comparire in canonica vispo e arzillo.
«Adesso è diversa da allora» disse Maguggia. «E siccome desidero ringraziare il Padreterno seguendo la via ordinaria, vorrei comunicarmi. Dato però che è una cosa tra me e il Padreterno e non tra il mio partito e il vostro, sarebbe simpatico se voi non convocaste per presenziare alla cerimonia tutti i clericali della provincia con gagliardetti e bande musicali.»
«Sta bene» rispose don Camillo. «Domattina alle cinque. Sarà presente soltanto il capo del mio partito.»
Quando Maguggia fu uscito, il Cristo chiese a don Camillo chi fosse questo capo del suo partito.
«Siete Voi» rispose don Camillo.
«Don Camillo, non buttare la cosa in politica» ammonì il Cristo sorridendo. «E prima di dire che la volontà di Dio è quella di far morire un galantuomo come un cane, pensaci sopra.»
«Non ci dovete badare» rispose don Camillo. «Si dicono tante cose.»
Giovannino Guareschi, “Mondo piccolo”
www.flyemail.com/public/libri/1%20-%20Guareschi%20Giovannino%20-%20Tutto%20Don%20Camillo%20%20Volume.pdf

°°°°°

MALJUNA OBSTINULO

En la jaro 1922-a en Malaltaĵo veturadis la aŭtoj kun bataltaĉmentoj.
La bandoj bruligadis socialistajn kooperativojn. Maguĝio estis tiam jam maljuna Maguĝio – alta, maldika kun longa barbo.
Kiam al la vilaĝo neatendite alveturis tia bando, ĉiuj loĝantoj kaŝis sin en hejmoj, aŭ en la riveraj terremparoj. Nur la maljuna Maguĝio staris trankvile malantaŭ la vendotablo kiam la bandanoj eniris la lokalon.
-Tio ne estas politika afero, nur administra – diris la maljunulo al tiu, kiu ŝajnis al li esti komandanto. Mi fondis ĉi tiun kooperativon kaj mi de la komenco administris ĝin. La fakturojn mi havis ĉiam en ordo kaj mi volas, ke ili konformu ĝis fino. Sur ĉi tiu papero estas ĉio skribite, kio troviĝas en la vendejo. Konfirmu al mi la identecon kaj poste bruligu kion vi volas.
La bruligantoj estis arogantaj kaj nesentemaj uloj. Nur tiaj homoj povas opinii, ke politika agado estas, kiam oni bruligas amason da fromaĝoj, lardoj, kolbasoj, sakojn da faruno, disrompas per hakiloj la kuprajn kaldronojn en fromaĝfarejoj, pafas al porkoj.
Ĝuste tion ili faris en socialistaj kooperativoj de Malaltaĵo.
Komence la bandanoj diris al la maljuna Maguĝio, ke bone, ili povas skribi ĉion, kion li volas, sed per bastono sur lia dorso.
Poste ili pripensis, nombris la varojn kaj subskribis: “Ĉio konformas”.
La liston vi montros al estraro, por ricevi rekompencon – ili ridegis.
Nenio estas rapidenda, mi havas tempon. Faru kion vi devas, ne ĝenu vin – respondis Maguĝio kaj foriris.
De la kontraŭa placflanko li observis la brulantan konsuman kooperativon kaj kiam el la tuta domo restis nur cindroj li metis ĉapelon sur la kapon kaj iris hejmen.
Neniu lin pli atakis kaj la maljuna Maguĝio vivis trankvile sur sia terpeco malofte vizitante la vilaĝon.
En la jaro 1944 -a iun vesperon pastro Kamilo ekvidis Maguĝion en sia paroĥejo.
-Oni volis fari min vilaĝestro – li diris. Mi malkonsentis. Pro venĝo ili volas sendi mian filon al Germanujo por deviga laboro. Ĉu vi povas helpi al mi?
-Mi povas – respondis Kamilo.
-Momenton pastro Kamilo! Ni diru klare! Mi petas la helpon de la homo Kamilo, kiun mi estimas, ne de la pastro Kamilo, kiun kiel pastron estimi mi ne povas.
La maljuna Maguĝio estis “historia socialisto”, unu el tiuj, kiuj atendas la momenton de sia morto, por fari malhonoron al pastro. Ili malaprobas la lastan konfeson, la sanktan oleoŝmiron kaj disponas por ke ilia entombigo estu ĉe la melodio de Internacia Himno.
Pastro Kamilo tenis brakojn sur la dorso kaj senvorte petis Dion, ke li gardu ilin.
-Bone – respondis la pastro. Mi kiel homo volonte forĵetus vin tra la pordo per piedbato. Kiel pastro mi ne povas rifuzi vian peton.
Ni diru klare! Mi helpos al vi kiel al homo, ne kiel al pastra kanibalo.
Kamilo kaŝis la filon de Maguĝio dum ses tagoj en la plej supra parto de la sonorilejo. Poste forveturigis lin en fojno al sekura loko.
Finiĝis la malbonaj tempoj, pasis jaroj. Iam oni diris, ke Maguĝio estas tre malsana, ke restis por li nur kelkaj horoj de la vivo.
Posttagmeze venis sendito al la pastro. Maguĝio petis la pastron por interparoli.
Kamilo tuj rapide veturis per biciklo. Antaŭ la pordo staris la filo de la maljunulo.
-Pardonu, vi devas iri tien al alia flanko de la domo. Ĉe la malfermita fenestro
en la lito kuŝis Maguĝio.
-Mi ĵuris, ke neniam, neniu pastro eniros mian domon. Ne ofendiĝu!
Kamilo volis foriri, sed detenis sin.
-Ĉu mi povas diri ion al vi kiel al la homo, ne kiel al la pastro?
-Diru!
-Mi volus morti kun trankvila konscienco. Mi vokis vin por danki pro la savo de mia filo.
-Tion ne mi faris. Pro tio, ke via filo estas savita danku al Dio, ne al mi.
-Pastro Kamilo, ne miksu politikon kun tio! Permesu al mi morti trankvile!
-Kiel vi povas trankvile morti sen konkordiĝo kun Dio? Kial vi, tiom amika al la homoj, malamas vin mem?
La maljuna Magugio movis sian kapon.
-Kial vi interesiĝas pri tio?
Post momento li aldonis – Mi komprenas. Vi ne volas mian civilan entombigon.
-Por la paroĥo tio estas malplezura. Bone, mi volas morti trankvile, ke neniu malbone pensu pri mi. Mi rifuzas la religian servon, sed por vi persone, por via plezuro mi skribos en la testamento, ke mi volas havi la katolikan enterigon.
-Por mia persona plezuro vi povas iri al infero. Mi ne estas vendisto – kriis Kamilo.
La maljunulo suspiris. La pastro devigis sin al trankvilo.
Maguĝio, pripensu momenton. Mi en tiu tempo preĝos, por ke Dio lumigu vin.
-Tio tute ne estas bezona. Dio ĉiam min lumigis. Alie mi ne povus obei ĉiujn liajn ordonojn. Tamen mi ne konfesos, por ke vi ne pensu, ke mi protestis kontraŭ pastroj estante sana, kaj kiam estas malbone mi ne protestas pro timo. Mi preferas iri al infero.
Kamilo spiregis pro emocio.
-Se vi kredas al Dio kaj scias, ke estas la infero, kial vi ne volas morti kiel kristano?
-Por ke vi ne ĝoju – respondis la maljuna obstinulo.
La pastro reveninte preĝejon demandis Kriston:
-Ĉu tio estas ebla, ke la bona homo mortaĉu kiel hundo pro stulta obstino?
-Kamilo – respondis Kristo suspirante – ĉio estas ebla, kiam regas politiko.
Dum milito la homo povas pardoni al sia malamiko, kiu antaŭ momento provis murdi lin. Li povas doni sian panon al li. Tamen en la politika batalo la homo malamas sian kontraŭulon. Pro unu kontraŭa vorto filo mortigos patron, kaj patro filon.
Kamilo marŝis tien kaj reen, fine haltiĝis kaj diris:
-Sinjoro Jesuo, se estas skribite, ke Maguĝio devas morti kiel hundo, estu Dia volo.
-Kamilo, ne miksu kun tio politikon! – diris severe Kristo.
Oni diris, ke Maguĝio estas operaciita kaj estas sana. Post kelkaj tagoj la pastro ekvidis lin en la pordo de paroĥejo.
-Nun estas alia situacio, ol tiam – li diris, ĉar mi deziras normale danki al Dio mi volus komuniiĝi.
Tio estas la afero inter mi kaj Dio, ne inter mia kaj via partio.
Estus bone el via flanko, se vi ne vokus ĉiujn klerikalojn el la tuta provinco kun standardoj kaj muziko, por partumi en ĉi tiu ceremonio.
-Bone – respondis Kamilo. Venu morgaŭ je la kvina matene! Estos nur la ĉefo de mia partio.
Post la foriro de Maguĝio Kristo demandis;
– kiu estas la ĉefo de Kamila partio?
-Vi, Sinjoro Jesuo – respondis Kamilo.
-Kamilo, ne miksu politikon kun religio, kaj venonte antaŭ ol vi diros, ke la homo mortu kiel hundo….pensu iomete.
-Vi ne devas memorigi tion al mi Sinjoro Jesuo, ofte oni diras ion nebezonan.
Giovannino Guareschi (“Mondo piccolo”, Eta mondo)
El la itala lingvo en la polan lingvon tradukis Barbara Sieroszewska.
Esperantigis Danuta Kowalska.
www.literaturoenesperanto.pl/obstinulo.html

Konektitaj | Correlati:

Giovanni Guareschi Fernandel – Don Camillo Luigi Einaudi Salvator Rosa