Il 2 luglio è l’anniversario della morte (nel 1566) dell’astrologo e scrittore francese Michel de Nostredame o Notredame, conosciuto come Nostradamus (1503-1566),
it.wikipedia.org/wiki/Nostradamus
famoso per le sue “profezie”, contenute nel libro del 1555 intitolato “«Les Vrayes Propheties de Maistre Michel Nostradamus» (Le Vere Profezie del Maestro Michel Nostradamus), composto di quartine in rima in francese arcaico, raccolte in gruppi di cento.
Sebbene nessuno abbia finora dimostrato l’attendibilità delle sue previsioni (soprattutto per l’oscurità e l’ambiguità delle sue profezie), nella immaginazione popolare Nostradamus è considerato un indovino, tanto che ad ogni inizio d’anno i mezzi di comunicazione si premurano di indicare che cosa Nostradamus avrebbe predetto (ma evitano accuratamente di mettere in evidenza quali “profezie” non si sono realizzate nell’anno appena trascorso).
In pratica, ognuno può ricavare dalle quartine di Nostradamus l’interpretazione che più gli fa comodo, per cui è opportuno un certo disincantato scetticismo. È rimasta famosa, al riguardo, la risposta che dette Papa Giovanni Paolo II il 3 ottobre 1986, durante la sua visita a Lione, a chi gli ricordava che Nostradamus aveva scritto “Pontefice romano, guardati dall’avvicinarti a quella città, potrebbe essere molto pericoloso”; Papa Wojtyła replicò sorridendo: “Non credo che Lione sia più pericolosa di Roma” (l’aneddoto è riportato dalla rivista in Esperanto “Espero katolika” 2005-5/6, p. 99).
Trascrivo, con traduzione in italiano, un articolo pubblicato sulla rivista “Esperanto de UEA” 1940-1, p. 4, ed allego il francobollo del 2003 del Principato di Monaco per il quinto centenario della nascita di Nostradamus.
(segue traduzione in italiano)
Nostradamus reviviĝinta
Profetoj ĉiaspecaj, astrologoj ĝis kartdivenistinoj havas nuntempe dankeman klientaron. Spite ĉia teknika progreso, la homo rifuĝas en sferoj misteraj kaj mistikaj, kiam li ne plu kapablas kompreni la mondon. Kaj estas do ne mirige, ke libroj okultaj, precipe tiaj kiuj permesas diveni la estonton, trovos sukeceson.
Kaj tia «plejbonvendulo» iam estis en jaro 1555 la verko «Les Vrayes Propheties de Maistre Michel Nostradamus». Kaj ĝi refariĝis tia nun. La temo estas la okazontaĵoj por pli ol 700 jaroj. La formo estas tielnomataj “Quatrains”, kvarliniaj strofoj, kunigitaj po cento en “Centuries”, en “Sixaines”, sesliniaj strofoj kun 3 rimoj, kaj el «Présages», kvarliniaj strofoj kun 2 rimoj. Ĉiu strofo priparolas okazontaĵon sen preciza dato. Kaj kiam tia estas, tiam la diraĵo estas ĝusta. La enkonduko de la libro antaŭdiras novan jarkalkulon por Francujo en 1792. Ĝi estis la jaro I de la granda revolucio.
Kelkaj biografiaj notoj: Nostradamus, judkristano, naskiĝis 14 Decembro 1503 en Saint-Rémy, en la Provenco. Kuracisto kun multe da sukceso kontraŭ la pesto, fabrikanto de belec-produktaĵoj kaj de marmeladoj. Li mortis (1566), en Salon-de-Craux, urbeto inter Marseille kaj Avignon.
Kiaj nun estas la profetaĵoj? Legante ilin en la origina lingvo, nuntempulo havas penon ion kompreni. Ĉu estis intenco, ĉu li sekvis la kutimon siatempan ne esti klara, sed nebuligi ĉion, tio estas demando. Jam la lingvaĵo, miksaĵo stranga, postulas kvazaŭ tradukon. Kaj poste interpretanton, klariganton. Ekzistas centoj da libroj kiuj klarigas, kio ne estas klarigebla. Al la profetaĵoj de Nostradamus mankas la dusenceco de la klasikaj orakoloj. Tia kvarlinia strofo restas nekomprenebla ĝis la momento kiam la enhavo iĝas realaĵo kaj kompreniĝas al ĉiu facile. Longe la parizanoj de l’epoko kiam aperis la libro serĉis kompreni la jenan strofon:
Le lion jeune le vieux surmontera
En champ bellique par singulier duelle
Dans cage d’or les yeux luy creuera,
Deux plages une, puis mourir, mort cruelle.
La juna leono venkos la maljunan
Sur militkampo en duelo unuopa
Elpikos okulojn liajn en ora kaĝo
Du vundoj iĝos unu, poste morti mort’ kruelan.
Eĉ la maljuniĝanta Henriko II suspektis ion. Nome, lion signifas ankaŭ (franca) reĝo. Kaj efektive! En turniro, la lanco de l’ kontraŭulo trairis la oran vizieron (ora kaĝo) de l’ reĝo. La juna leono, kiu venkis la reĝon, estis la Grafo de Montgomery. Henriko II mortis dek tagojn poste kaj la famo de Nostradamus pligrandiĝis pro tiu ĉi antaŭdiraĵo.
Tiu ĉi strofo ankoraŭ estas facile komprenebla lingve. Plenaj je simboloj, alegorioj, vortludoj, anagramoj, estas la plimulto, kaj la leganto fine forĵetos, tedegita, la libron, por pli poste preni ĝin denove.
«Strangaj birdoj» batalantaj kiel «maŝinoj de l’ fluganta fajro», «feraj fiŝoj kaŭzantaj plej teruran de ĉiuj militoj», kion homo de l’ 16-a jarcento komprenu sub tio? Ni, anoj de la dudeka jarcento jam komprenas ĝin, legante ĉiutage pri aerbomboj el aviadiloj kaj pri submarboatoj. La samtempuloj ankaŭ nenion komprenis pri la Tuilerioj, ĉar tiu ĉi kastelo ne ekzistis je tiu epoko.
Sed kion diri pri jena strofo:
Du Lac Léman les sermons facheront
Des jours seront reduicts par les semaines
Puis mois, puis an, puis tous défailleront
Les magistrats damneront les lois vaines.
Ĉe Lago Lemana predikoj kolerigos
La tagoj preterpasos, semajnoj
Poste monatoj, jaro kaj ĉiuj falos
Kaj registaroj kondamnos leĝojn vanajn.
Ĉu tio ne estas la Ligo de Nacioj? (Lago Leman – Ĝeneva lago; Magistrats = registaroj).
Kaj alia strofo antaŭdiras la finon de la germana respubliko, la nuligon de la kontrakto de Versailles (Unua centurio, 61-a strofo):
La République misérable, infélice
Sera vastée de nouveau magistrat
Leur grand amas, de l’ Exile maléfice
Fera Sueve ravit leur grand contract.
Kio estus:
Mizera respubliko malfeliĉa,
Detruita de la nova registaro
Ilia granda amato, malbenita de l’ekzilo
Igos ke Suevio disŝiras la grandan kontrakton.
Notinde estas, ke Suevio ne indikis nur la solan tribon suevan (ŝvaban) sed ĉiujn tribojn de l’ antikva kaj mezepoka Germanio.
En Germanie naistront diverses sectes,
S’approchant fort de l’ heureux paganisme
Le coeur captif et petites receptes
Feront retour a payer la vraye disme.
Kio signifus:
Naskiĝos en Germanio sektoj diversaj
Alproksimiĝantaj ege felican paganismon
Kun kor’ kaptita kaj enspezoj etaj
Pagontaj kiel iam dekonon de l’ enspezo.
Ni lasas al la esploremo de la leganto, trovi la efektivigon de tiu ĉi profetaĵo en okazintaĵoj nur tro konataj.
(Esperanto de UEA”, 1940-1, p. 4)
°°°°°
(traduzione):
Nostradamus risorto
Profeti di ogni specie, astrologhi e perfino cartomanti hanno oggi una grata clientela. A dispetto di ogni progresso tecnico, l’uomo si rifugia in sfere misteriose e mistiche, quando non è più in grado di capire il mondo. Non c’è da meravigliarsi, dunque, che riscuotano successo i libri di occultismo, specie quelli che permettono di conoscere il futuro.
E fu un tale “best seller”, nel 1555, l’opera «Les Vrayes Propheties de Maistre Michel Nostradamus». E lo è diventata di nuovo adesso. L’argomento sono gli avvenimenti futuri nell’arco di più di 700 anni. La forma è quella delle cosiddette “Quatrains” (Quartine), strofe di quattro righe, radunate a gruppi di cento in “Centuries” (Centurie), in “Sixaines” (Sestine), strofe di sei righe con 3 rime, e in «Présages» (Presagi), strofe di quattro righe con 2 rime. Ogni strofa tratta un avvenimento futuro senza una data precisa. E quando c’è, allora il detto è giusto. L’introduzione del libro predice un nuovo calcolo degli anni per la Francia nel 1792. Quello fu l’anno I della grande rivoluzione.
Qualche nota biografica: Nostradamus, ebreo cristiano, nacque il 14 dicembre 1503 a Saint-Rémy, in Provenza. Medico con grande successo contro la peste, fabbricante di prodotti di bellezza e di confetture. Morì (1566), a Salon-de-Craux, cittadina tra Marsiglia e Avignone.
E quali sono adesso le profezie? A leggerle nella lingua originale, un uomo d’oggi fa fatica a capire qualcosa. Ci si domanda se lo fece apposta, o se seguì l’abitudine del tempo di non essere chiaro, ma rendere tutto nebuloso. Già il linguaggio, una strana mescolanza, richiede quasi una traduzione. E poi chi interpreti e chiarisca. Esistono centinaia di libri che chiariscono quello che non si può chiarire. Alle profezie di Nostradamus manca l’ambiguità degli oracoli classici. La strofa di quattro righe rimane incomprensibile fino al momento in cui il contenuto diventa realtà ed è facilmente comprensibile da tutti. A lungo i parigini dell’epoca in cui apparve il libro cercarono di capire questa strofa:
Le lion jeune le vieux surmontera
En champ bellique par singulier duelle
Dans cage d’or les yeux luy creuera,
Deux plages une, puis mourir, mort cruelle.
Il giovane leone sovrasterà il vecchio
su campo di battaglia in singolare duello.
In gabbia d’oro gli caverà gli occhi
due piaghe una, poi morire, morte crudele.
Anche Enrico II, che stava invecchiando, sospettò qualcosa. Cioè, leone significa anche re (francese). E difatti! In un torneo, la lancia dell’avversario trapassò la visiera d’oro (la gabbia d’oro) del re. Il giovane leone che vinse il re era il Conte di Montgomery. Enrico II morì dieci giorni dopo, e la fama di Nostradamus crebbe a causa di questa predizione.
Questa strofa è ancora facilmente comprensibile dal punto di vista linguistico. La maggioranza è piena di simboli, allegorie, giochi di parole, anagrammi, e alla fine il lettore, stufo, butta via il libro, salvo riprenderlo dopo.
«Strani uccelli» che combattono come «macchine di fuoco volante», «pesci di ferro che provocano la più terribile di tutte le guerre», che cosa un uomo del sedicesimo secolo poteva capire di questo? Noi, appartenenti al ventesimo secolo, ormai lo capiamo, leggendo ogni giorno di bombe sganciate dagli aerei e di sottomarini. I contemporanei neppure capivano nulla delle Tuileries, perché quel castello non esisteva all’epoca.
Ma che dire di questa strofa:
Du Lac Léman les sermons facheront
Des jours seront reduicts par les semaines
Puis mois, puis an, puis tous défailleront
Les magistrats damneront les lois vaines.
Dal Lago Lemano i discorsi faranno arrabbiare
dei giorni saranno ridotti dalle settimane
poi mesi, poi anni, poi tutti cadranno
e i governi condanneranno le leggi vane.
Non è questa la Società delle Nazioni? (Lago Lemano = Lago di Ginevra; Magistrats = governi).
E un’altra strofa predice la fine della repubblica tedesca, e l’annullamento del trattato di Versailles (Prima centuria, 61-a strofa):
La République misérable, infélice
Sera vastée de nouveau magistrat
Leur grand amas, de l’ Exile maléfice
Fera Sueve ravit leur grand contract.
Che sarebbe:
La repubblica miserabile, infelice
sarà devastata da un nuovo governo
il loro beniamino, dall’esilio maledetto
farà sì che la Svevia stracci il gran contratto
È da notare che Svevia indicava non solo la tribù sveva, ma tutte le tribù della Germania antica e medioevale.
En Germanie naistront diverses sectes,
S’approchant fort de l’ heureux paganisme
Le coeur captif et petites receptes
Feront retour a payer la vraye disme.
Che significa:
In Germania nasceranno diverse sette,
si avvicineranno fortemente al felice paganesimo
il cuore prigioniero e piccole spese
faranno tornare a pagare la vera decima.
Lasciamo alla voglia di indagine del lettore, di trovare la realizzazione di questa profezia in avvenimenti fin troppo noti.
(Esperanto de UEA”, 1940-1, p. 4)
