Il 24 marzo è l’anniversario dell’eccidio (nel 1944) delle Fosse Ardeatine, ad opera dei nazisti che occupavano Roma,
it.wikipedia.org/wiki/Eccidio_delle_Fosse_Ardeatine
per rappresaglia a un attentato partigiano.
Tra le 335 vittime di quell’eccidio ci fu Aladino Govoni (1908-1944),
it.wikipedia.org/wiki/Aladino_Govoni
figlio del poeta Corrado Govoni (1884-1965),
it.wikipedia.org/wiki/Corrado_Govoni
del quale ho parlato il 29 ottobre 2018.
Trascrivo un brano (“Dialogo dell’angelo e del giovine morto”) tratto dal poema di Corrado Govoni “Aladino”, in italiano e nella traduzione in Esperanto di Luigi Minnaja (il quale, per una singolare circostanza, fu per qualche tempo collega d’ufficio del poeta).
Allego un francobollo italiano del 2015 in memoria delle Fosse Ardeatine, su bozzetto di Luca Romani; la vignetta mostra un particolare del cancello d’ingresso del sacrario (opera di Mirko Basaldella).
Dal “DIALOGO DELL’ANGELO E DEL GIOVINE MORTO”
…………………………………….
Il giovine morto
“Aiutami tu, angelo, non vedi
come sono inesperto di morire?
Com’ero ancora poco preparato
a imparar questa morte eterna,
mandata a mente come una parola
senz’eco e senza volto,
guardata solo come un’ombra libera,
sfuggita come una vergogna umana,
taciuta come una tremenda colpa
già scontata sul punto della nascita?”.
L’angelo
“Non temere, cammina! Vola!
E resta eternamente immoto.
Presto mi imparerai,
quando sarà per te il veder senz’occhi
un più vasto vedere
e un sentire infinito il non sentire.
Conoscerai ben presto
che dolce fatica è imparare
l’analfabeta lingua del silenzio”.
Il giovine morto
“Sento una luce intorno a me,
un calore umidamente umano
che s’ostina così sulla mia fuga:
mi scorre sulla gota come un bacio,
mi riempie di sole una mano…
Con la sua triste lampada di pianto
è la mia dolce mamma
che le gelide tenebre fruga…
Verrò dunque con te, angelo mio;
ma se tu vuoi che non mi penta,
lasciami ancora una volta gridare
cosi forte che tutta la terra mi senta
quel dolcissimo nome di mamma
che in terra è tutto: patria, amore, Dio”.
L’angelo
“Tu non sai che non posso più piangere… Vieni!’
Il giovine morto
“Angelo cieco, sordo e ignoto,
perché più non rispondi?
Or finalmente sento e vedo,
io freddo e oscuro,
che tu per sempre sei già entrato in me:
indifferente angelo di vuoto,
angelo tutto muro”
Corrado Govoni
°°°°°
El “DIALOGO INTER LA ANĜELO KAJ LA MORTINTA JUNULO”
………………………………….
La mortinta junulo
Anĝelo, helpu min, ĉu vi ne vidas
kiel sensperta estas mi por morti?
Kiel mi estis ankoraŭ ne preta
por lerni ĉi morton eternan,
encerbigitan same kiel vorton
sen eĥ’ kaj sen vizaĝo,
rigardatan nur kiel liberombron,
fuĝatan same kiel homan honton,
prisilentatan kiel egan kulpon
pagitan jam ĉe la naskiĝmomento?
La anĝelo
Ne timu, paŝu! Flugu!
Kaj restu eterne senmova.
Tre baldaŭ vi eklernos,
kiam por vi la vido sen okuloj
estos pli vasta vido
kaj neaŭdado estos aŭd’ senfina.
Vi ankaŭ baldaŭ konos
kia laboro dolĉa estas lerni
la senliteran lingvon de l’ silento.
La mortinta junulo
Mi sentas lumon ĉirkaŭ mi, mi sentas
varmon malseke homan
kiu sur mia fuĝo plu obstinas:
sur mia vang’ ĝi fluas kiel kiso,
kaj manon plenigas je suno…
Kun sia trista ploroplena lampo
estas mia dolca panjo
kiu frostajn tenebrojn traserĉas…
Mi venos do kun vi, anĝelo mia;
sed se vi volas ke mi ne postpentu,
permesu min ankoraŭfoje krii
laŭtege, por ke l’ tuta tero aŭdu,
tiun dolĉegan nomon de panjo
kiu surtere estas ĉio: patrujo, amo, Dio.
La anĝelo
Vi ne scias, ke plu al mi ne eblas plori… Venu!
La mortinta junulo
Anĝelo blinda, surda, nekonata
kial vi ne respondas?
Nun fine mi aŭdas, vidas,
mi frida kaj obskura,
ke vi por ĉiam jam eniris min:
anĝel’ indiferenta el malpleno,
anĝel’ kun korpo mura.
Corrado Govoni, trad. Luigi Minnaja
(Radio Roma-Esperanto 24.2.1954)
(“Enlumas min senlimo”, LF-Koop, La-Chaux-de-Fonds 1990, p. 28-29)
