Il 14 ottobre è l’anniversario della nascita (nel 1569) del poeta e scrittore italiano (napoletano) Giovan Battista Marino (1569-1625)
it.wikipedia.org/wiki/Giovane_Battista_Marino
Ho già parlato di lui un anno fa, il 14 ottobre 2017:
Oggi presento, in italiano e nella traduzione in Esperanto di Giordano Azzi, le ottave 32-39 dell’Adone (“L’usignolo” – La kanto de l’ najtingalo).
Allego un francobollo del 1960 della Repubblica di San Marino, con l’immagine di un usignolo.
Dall’ “ADONE”
L’USIGNOLO
32. Ma sovr’ogni augellin vago e gentile
che più spieghi leggiadro il canto e ‘l volo,
versa il suo spirto tremulo e sottile
la sirena de’ boschi, il rosignuolo;
e tempra in guisa il peregrino stileche par maestro de l’alato stuolo.In mille fogge il suo cantar distinguee trasforma una lingua in mille lingue.
33. Udir musico mostro, o meraviglia,che s’ode sì, ma si discerne a pena,come or tronca la voce, or la ripiglia,or la ferma, or la torce, or scema, or piena,or la mormora grave, or l’assottiglia,or fa di dolci groppi ampia catena,e sempre, o se la sparge o se l’accoglie,con egual melodia la lega e scioglie.
34. O che vezzose, o che pietose rime,lascivetto cantor, compone e detta.Pria flebilmente il suo lamento esprime,poi rompe in un sospir la canzonetta.In tante mute or languido, or sublime,varia stil, pause affrena e fughe affretta,ch’imita insieme e ‘nsieme in lui s’ammiracetra flauto liuto organo e lira.
35. Fa de la gola lusinghiera e dolcetalor ben lunga articolata scala.Quinci quell’armonia, che l’aura molce,ondeggiando per gradi in alto essala,e, poi ch’alquanto si sostiene e folce,precipitosa a piombo alfin si cala.Alzando a piena gorga indi lo scoppio,forma di trilli un contrapunto doppio.
36. Par ch’abbia entro le fauci e in ogni fibrarapida rota o turbine veloce.Sembra la lingua, che si volge e vibra,spada di schermidor destro e feroce.Se piega e ‘ncrespa o se sospende e librain riposati numeri la voce,spirto il dirai del ciel, che ‘n tanti modifigurato e trapunto il canto snodi.
37. Chi crederà che forze accoglier possaanimetta sì picciola cotante?e celar tra le vene e dentro l’ossatanta dolcezza un atomo sonante?O ch’altro sia che da liev’aura mossauna voce pennuta, un suon volante?e vestito di penne un vivo fiato,una piuma canora, un canto alato?
38. Mercurio allor che con orecchie fisse
vide Adone ascoltar canto sì bello:
– Deh che ti pare (a lui rivolto disse)
de la divinità di quell’augello?
Diresti mai che tanta lena unisse
in sì poca sostanza un spiritello?
un spiritello che d’armonia composto
vive in sì anguste viscere nascosto?
39. Mirabil arte in ogni sua bell’opra,
ciò non si può negar, mostra Natura:
ma qual pittor, che ‘ngegno e studio scopra
vie più che ‘n grande in picciola figura,
ne le cose talor minime adopra
diligenza maggiore e maggior cura.
Quest’ eccesso però sovra l’usanza
d’ogni altro suo miracolo s’avanza.
Giambattista Marino
°°°°°
El: “ADONISO”
LA KANTO DE L’ NAJTINGALO
32. Sed pli ol ĉiu bird’ ĉarme ĝentila,
gracia en la kanto kaj flugado,
verŝus spiriton trilan kaj subtilan
la arbara siren’, la najtingalo;
kaj li modulas sian kanton stilan
tiel, ke majstras li en la birdaro.
Milmaniere kanton li distingas,
per unu lingv’ mil lingvojn li atingas.
33. Muzika fenomen’, ho granda miro!
Aŭdeblas jes, sed per percepta peno,
jen voĉa interromp’, jen reakiro,
jen halt’, jen tord’, jen malpliiĝ’, jen pleno,
jen voĉa bas’ murmura, jen subtilo,
jen dolĉaj nodoj vice laŭ kateno;
ĉu l’ voĉon tenas li aŭ disvastigas,
li melodie ligas ĝin, malligas.
34. Ho kiel ĉarme kaj kortuŝe rimas
dolĉa kantisto li en la kompono!
Sian lamenton feble li esprimas,
froste iĝas sopir’ lia kanzono:
li vice jen langvoras, jen kulminas,
stilas varie danc- kaj fugo-sonon,
kaj li imitas por ĉies admiro
fluton, orgenon, liuton, citron, liron.
35. Per dolĉa voĉ’ alloga kaj impresa
li iafoje longan gamon tiras,
kaj tiu harmoni’ aerkaresa
onde laŭgrade al la alt’ aliras,
kaj ĝi post subteniĝo plensukcesa
perpendikle en fal’ malsupreniras;
poste plengorĝe flagron li altigas,
duoblan kontrapunton li eligas.
36. Ŝajnas ke en la buŝ’ kaj ĉiu fibro
estas vortico aŭ rapida rado;
la lango ŝajnas, dum turniĝ’ kaj vibro,
de fiera skermisto lerta spado;
se klin’, krispigo, ŝveb’ kaj ekvilibro
de lia voĉo sekvas laŭ ritmado,
vi diras ke li estas la ĉiela
spirit’ kun punta kant’ varie bela.
37. Kiu kredus, ke tiel eta animo
povas teni en si forton tioman,
kaj kaŝi en la vejn- kaj osto-sino
tioman dolĉon ĉi atomo sona?
ke aermov’ nur estas origino
de voĉo birda, de flugsono tona,
de viva spiro per lanug’ vestita
de sona plum’, de kant’ flugilagita?
38. Tiam Merkuro Adonison vidas
en atenta aŭskult’ de l’ kanto bela;
– Kio vin ŝajnas? – li al dir’ invitas
pri la dieco de birdet’ tiela?
ĉu dirus vi, ke tiel forte gvidas
en iom da substanc’ spirito eta?
Eta spirit’, de harmonio plena,
vivas en sino tiel malvastema?
39. En ĉiu sia verk’ mirindan arton
(neeble nei) montras la Naturo;
kiel zorgas pentrist’ talentan alton
en eta pli ol en granda figuro,
kelkfoje uzas ĝi en eta faldo
da diligento pli kaj da poluro:
sed transkutime ĉi eksceso ĝia
superas ĉiun miraklon alian.
Giambattista Marino, trad. Giordano Azzi
(“Itala Antologio”, 1987, p. 208-210)
