Il 19 settembre è l’anniversario della morte (nel 1985) dello scrittore e giornalista italiano Italo Calvino (1923-1985),
it.wikipedia.org/wiki/Italo_Calvino
Ho già parlato di lui un anno fa, il 19 settembre 2017:
www.bitoteko.it/esperanto-vivo/2017/09/19/italo-calvino/
Trascrivo il racconto “La pecora nera”, in italiano e nella mia traduzione in Esperanto (La nigra ŝafo), apparsa in: Carlo Minnaja, “Eugenio Montale kaj aliaj liguriaj aŭtoroj”, Eva, Venafro 2013, p. 155-156.
Allego un ritratto dello scrittore.
LA PECORA NERA
C’era un paese dove erano tutti ladri.
La notte ogni abitante usciva, con i grimaldelli e la lanterna, e andava a scassinare la casa di un vicino.
Rincasava all’alba, carico, e trovava la casa svaligiata.
E così tutti vivevano in concordia e senza danno, poiché l’uno rubava all’altro, e questo ad un altro ancora e così via, finché non si arrivava all’ultimo che rubava al primo. Il commercio in quel paese si praticava solo sotto forma di imbroglio sia da parte di chi vendeva sia da parte di chi comprava. Il governo era un’associazione a delinquere ai danni dei sudditi, e i sudditi da parte loro badavano solo a frodare il governo. Così la vita proseguiva senza inciampi e non c’erano né ricchi né poveri.
Ora, non si sa come, accadde che nel paese si venisse a trovare un uomo onesto. La notte, invece di uscirsene con il sacco e la lanterna, stava in casa a fumare e a leggere romanzi.
Venivano i ladri, vedevano la luce accesa e non salivano.
Questo fatto durò per un poco: poi bisognò fargli comprendere che se lui voleva vivere senza far niente, non era una buona ragione per non lasciar fare agli altri. Ogni notte che lui passava in casa, era una famiglia che non mangiava all’indomani.
Di fronte a queste ragioni l’uomo onesto non poteva opporsi. Prese anche lui ad uscire la sera per tornare all’alba, ma a rubare non ci andava. Onesto era, non c’era nulla da fare. Andava fino al ponte e stava a vedere passare l’acqua sotto. Tornava a casa e la trovava svaligiata.
In meno di una settimana l’uomo onesto si trovò senza un soldo, senza di che mangiare, con la casa vuota.
Ma fin qui poco male, perché era colpa sua; il guaio era che da questo suo modo di fare ne nasceva tutto uno scombinamento. Perché lui si faceva rubare tutto e intanto non rubava a nessuno; così c’era sempre qualcuno che rincasando all’alba trovava la casa intatta: la casa che avrebbe dovuto svaligiare lui. Fatto sta che dopo un poco quelli che non venivano derubati si trovarono ad essere più ricchi degli altri e a non voler più rubare. E, d’altronde, quelli che venivano per rubare in casa dell’uomo onesto la trovavano sempre vuota: così diventavano poveri. Intanto, quelli diventati ricchi presero l’abitudine anche loro di andare la notte sul ponte, a vedere l’acqua che passava sotto. Questo aumentò lo scompiglio, perché ci furono molti altri che diventarono poveri.
Ora, i ricchi videro che ad andare la notte sul ponte, dopo un po’ sarebbero diventati poveri. E pensarono: “Paghiamo dei poveri che vadano a rubare per conto nostro”. Si fecero i contratti, furono stabiliti i salari, le percentuali: naturalmente sempre ladri erano, e cercavano di ingannarsi gli uni con gli altri. Ma, come succede, i ricchi diventavano sempre più ricchi ed i poveri sempre più poveri.
C’erano dei ricchi così ricchi da non aver più bisogno di rubare e di far rubare per continuare ad essere ricchi. Però se smettevano di rubare diventavano poveri perché i poveri li derubavano. Allora pagarono i più poveri dei poveri per difendere la roba loro dagli altri poveri, e così istituirono la polizia, e costruirono le carceri.
In tal modo, già pochi anni dopo l’avvenimento dell’uomo onesto, non si parlava più di rubare o di essere derubati ma solo di ricchi o di poveri, eppure erano sempre tutti ladri.
Di onesti c’era stato solo quel tale, ed era morto subito, di fame.
Italo Calvino
°°°°°
LA NIGRA ŜAFO
Estis iu lando, kie ĉiuj estis ŝtelistoj.
Dumnokte ĉiu loĝanto eliris, kun dirkoj kaj lanterno, kaj iris perforti la seruron de la domon de iu najbaro.
Li rehejmiĝis ĉe la tagiĝo, ŝarĝoplena, kaj trovis sian domon prirabita.
Kaj tiel ĉiuj vivadis akorde kaj sen damaĝo, ĉar unu priŝtelis la alian, kaj ĉi tiu iun kroman, kaj tiel plu, ĝis oni atingis la lastan, kiu priŝtelis la unuan. Komercadon en tiu lando oni praktikadis nur kiel trompon, ĉu fare de la vendantoj ĉu fare de la aĉetantoj. La registaro estis krima kliko kontraŭ la regatoj, kaj aliflanke la nura zorgo de la regatoj estis fraŭdi la registaron. Tiel la vivo pludaŭris sen implikoj, kaj estis nek riĉuloj nel malriĉuloj.
Nu, oni ne scias kiel, okazis ke en tiu lando hazarde aperis unu honestulo. Dumnokte, anstataŭ eliri kun sako kaj lanterno, li sidis hejme fumante kaj legante romanojn.
La ŝtelistoj venis, vidis la lumon ŝaltita kaj ne supreniris.
Ĉi tiu afero daŭris nelonge: poste oni devis komprenigi al li, ke se li volas vivi nenion farante, tio ne estas taŭga kialo por ne lasi ke la aliaj faru. Ĉiun nokton kiun li pasigis hejme, unu familio ne manĝis la postan tagon.
Al ĉi tia rezonado, la honestulo ne povis obĵeti. Ankaŭ li komencis eliri vespere kaj reveni ĉe tagiĝo, sed ne ja por ŝteli. Li honestis, kontraŭ tio ne estis rimedo. Ĉiufoje li iris ĝis la ponto kaj restadis tie rigardante la akvon sube preterpasantan. Poste li revenis al sia hejmo, trovante ĝin priŝtelita.
Post malpli ol unu semajno la honestulo trovis sin sen groŝo en la poŝo, sen manĝaĵoj, kun la domo malplena.
Sed tiu unua rezulto ne estis tro malbona, ĉar temis pri kulpo lia; la miso estis, ke el tiu lia agado naskiĝis ia kompleta konfuzo. Ĉar li lasis, ke oni ŝtelu de li ĉion, sed li mem priŝtelis neniun; tiel ĉiufoje estis iu kiu, revenante hejmen ĉe la tagiĝo, trovis sian domon netuŝita: la domon, priŝtelotan de li. Estas fakto, ke post nelonge la ne priŝtelitoj iĝis pli riĉaj ol la aliaj, kaj ne plu emis ŝteli. Kaj, aliflanke, tiuj kiuj iris priŝteli la domon de la honestulo ĉiam trovis ĝin malplena; tial ili malriĉiĝis. Samtempe, ankaŭ la riĉiĝintoj ekkutimis iri dumnokte al la ponto, por rigardi la akvon sube preterpasantan. Tio pliigis la konfuzon, ĉar malriĉiĝis multaj aliaj.
Nu, la riĉuloj rimarkis, ke irante ĉiunokte al la ponto, post nelonge ili malriĉiĝos. Kaj ili ekpensis: “Ni pagu kelkajn malriĉulojn, kiuj ŝtelu laŭ nia komisio”. Oni starigis la kontraktojn, oni fiksis la salajrojn, la procentaĵojn: nature, ili plu estis ŝtelistoj, do ili klopodis trompi unu la alian. Sed, kiel ĉiam okazas, la riĉuloj fariĝis ĉiam pli riĉaj, kaj la malriĉuloj ĉiam pli malriĉaj.
Estis iuj riĉuloj tiom riĉaj, ke ili ne plu bezonis ŝteli kaj ŝteligi por daŭre esti riĉaj. Tamen, se ili ĉesus ŝteli ili fariĝus malriĉaj, ĉar la malriĉuloj ilin priŝtelus. Tiam ili komencis pagis la plej malriĉajn el la malriĉuloj por defendi sian havaĵon kontraŭ la ceteraj malriĉuloj, kaj tiel ili establis la policon, kaj konstruis malliberejojn.
Konsekvence, jam kelkajn jarojn post la akcidento de la honestulo, oni ne plu parolis pri ŝtelantoj aŭ priŝtelatoj, sed nur pri riĉuloj kaj malriĉuloj, tamen ĉiuj ŝtelistoj egale.
Da honestuloj estis estinta nur unu, tuj mortinta, pro malsato.
Italo Calvino, trad. Antonio De Salvo
(el: Carlo Minnaja, Eugenio Montale kaj aliaj liguriaj aŭtoroj, EVA 2013, paĝoj 155-156)
