Il 14 agosto è l’anniversario della morte (nel 1956) del drammaturgo, poeta e regista teatrale tedesco Eugen Berthold Friedrich Brecht, conosciuto come Bertolt Brecht (1898-1956)
it.wikipedia.org/wiki/Bertolt_Brecht
Ne ho parlato ampiamente nell’anniversario della nascita:
www.bitoteko.it/esperanto-vivo/2017/02/11/bertolt-brecht/
e in occasione della Pasqua 2018
www.bitoteko.it/esperanto-vivo/2018/04/01/bertolt-brecht-pasqua/
Oggi aggiungo i riferimenti ad ulteriori traduzioni in Esperanto:
Vivo de Galilei, trad. Adriaan Den Haan: sceno 1, La Gazeto 2000-87, p. 16; scenoj 2 kaj 3, La Gazeto 2000-88, p. 15; scenoj 4 kaj 5, La Gazeto 2000-89, p. 8.
Inoltre, trascrivo una poesia di Brecht, in tedesco, in italiano e in Esperanto:
AN DIE NACHGEBOREN
A COLORO CHE VERRANNO
AL LA POSTNASKITOJ
Allego un foglietto filatelico del 1988 della Repubblica Democratica Tedesca (DDR).
AN DIE NACHGEBOREN
1.
Wirklich, ich lebe in finsteren Zeiten!
Das arglose Wort ist töricht. Eine glatte Stirn
Deutet auf Unempfindlichkeit hin. Der Lachende
Hat die furchtbare Nachricht
Nur noch nicht empfangen.
Was sind das für Zeiten, wo
Ein Gespräch über Bäume fast ein Verbrechen ist.
Weil es ein Schweigen über so viele Untaten einschließt!
Der dort ruhig über die Straße geht
Ist wohl nicht mehr erreichbar für seine Freunde
Die in Not sind?
Es ist wahr: ich verdiene noch meinen Unterhalt.
Aber glaubt mir: das ist nur ein Zufall. Nichts
Von dem, was ich tue, berechtigt mich dazu, mich sattzuessen.
Zufällig bin ich verschont. (Wenn mein Glück aussetzt
Bin ich verloren.)
Man sagt mir: Iß und trink du! Sei froh, daß du hast!
Aber wie kann ich essen und trinken, wenn
Ich dem Hungernden entreiße, was ich esse, und
Mein Glas Wasser einem Verdurstenden fehlt?
Und doch esse und trinke ich.
Ich wäre gern auch weise.
In den alten Büchern steht, was weise ist:
Sich aus dem Streit der Welt halten und die kurze Zeit
Ohne Furcht verbringen.
Aber ohne Gewalt auskommen
Böses mit Gutem vergelten
Seine Wünsche nicht erfüllen, sondern vergessen
Gilt für weise.
Alles das kann ich nicht:
Wirklich ich lebe in finsteren Zeiten!
2.
In die Städte kam ich zur Zeit der Unordnung
Als da Hunger herrschte.
Unter die Menschen kam ich zur Zeit des Aufruhrs
Und ich empörte mich mit ihnen.
So verging meine Zeit
Die auf Erden mir gegeben war.
Mein Essen aß ich zwischen den Schlachten.
Schlafen legte ich mich unter die Mörder.
Der Liebe pflegte ich achtlos
Und die Natur sah ich ohne Geduld.
So verging meine Zeit
Die auf Erden mir gegeben war.
Die Straßen führten in den Sumpf zu meiner Zeit.
Die Sprache verriet mich dem Schlächter.
Ich vermochte nur wenig. Aber die Herrschenden
Saßen ohne mich sicherer, das hoffte ich.
So verging meine Zeit
Die auf Erden mir gegeben war.
Die Kräfte waren gering. Das Ziel
Lag in großer Ferne.
Es war deutlich sichtbar, wenn auch für mich
Kaum zu erreichen. So verging meine Zeit
Die auf Erden mir gegeben war.
3.
Ihr, die ihr auftauchen werdet aus der Flut
In der wir untergegangen sind
Gedenkt
Wenn ihr von unseren Schwächen sprecht
Auch der finsteren Zeit
Der ihr entronnen seid.
Gingen wir doch, öfter als die Schuhe die Länder wechselnd
Durch die Kriege der Klassen, verzweifelt
Wenn da nur Unrecht war und keine Empörung.
Dabei wissen wir doch:
Auch der Haß gegen die Niedrigkeit
Verzerrt die Züge.
Auch der Zorn über das Unrecht
Macht die Stimme heiser. Ach, wir
Die wir den Boden bereiten wollten für Freundlichkeit
Konnten selber nicht freundlich sein.
Ihr aber, wenn es soweit sein wird
Daß der Mensch dem Menschen ein Helfer ist
Gedenkt unsrer
Mit Nachsicht.
Bertolt Brecht
°°°°°
A COLORO CHE VERRANNO
1.
Davvero, vivo in tempi bui!
La parola innocente è stolta. Una fronte distesa
vuol dire insensibilità. Chi ride,
la notizia atroce
non l’ha saputa ancora.
Quali tempi sono questi, quando
discorrere d’alberi è quasi un delitto,
perché su troppe stragi comporta silenzio!
E l’uomo che ora traversa tranquillo la via
mai più potranno raggiungerlo dunque gli amici
che sono nell’affanno?
È vero: ancora mi guadagno da vivere.
Ma, credetemi, è appena un caso. Nulla
di quel che fo m’autorizza a sfamarmi.
Per caso mi risparmiano. (Basta che il vento giri,
e sono perduto).
“Mangia e bevi!”, mi dicono: “E sii contento di averne”.
Ma come posso io mangiare e bere, quando
quel che mangio, a chi ha fame lo strappo, e
manca a chi ha sete il mio bicchiere d’acqua?
Eppure mangio e bevo.
Vorrei anche essere un saggio.
Nei libri antichi è scritta la saggezza:
lasciar le contese del mondo e il tempo breve
senza tema trascorrere.
Spogliarsi di violenza,
render bene per male,
non soddisfare i desideri, anzi
dimenticarli, dicono, è saggezza.
Tutto questo io non posso:
davvero, vivo in tempi bui!
2.
Nelle città venni al tempo del disordine,
quando la fame regnava.
Tra gli uomini venni al tempo delle rivolte,
e mi ribellai insieme a loro.
Così il tempo passò
che sulla terra m’era stato dato.
Il mio pane, lo mangiai tra le battaglie.
Per dormire mi stesi in mezzo agli assassini.
Feci all’amore senza badarci
e la natura la guardai con impazienza.
Così il tempo passò
che sulla terra m’era stato dato.
Al mio tempo le strade si perdevano nella palude.
La parola mi tradiva al carnefice.
Poco era in mio potere. Ma i potenti
posavano più sicuri senza di me; o lo speravo.
Così il tempo passò
che sulla terra m’era stato dato.
Le forze erano misere. La meta
era molto remota.
La si poteva scorgere chiaramente, seppure anche per me
quasi inattingibile.
Così il tempo passò
che sulla terra m’era stato dato.
3.
Voi che sarete emersi dai gorghi
dove fummo travolti
pensate
quando parlate delle nostre debolezze
anche ai tempi bui
cui voi siete scampati.
Andammo noi, più spesso cambiando paese che scarpe,
attraverso le guerre di classe, disperati
quando solo ingiustizia c’era, e nessuna rivolta.
Eppure lo sappiamo:
anche l’odio contro la bassezza
stravolge il viso.
Anche l’ira per l’ingiustizia
fa roca la voce. Oh, noi
che abbiamo voluto apprestare il terreno alla gentilezza,
noi non si potè essere gentili.
Ma voi, quando sarà venuta l’ora
che all’uomo un aiuto sia l’uomo,
pensate a noi
con indulgenza.
Bertolt Brechet, trad. Roberto Fertonani
da: Bertolt Brecht, Poesie scelte, Milano, Oscar Mondadori, 1971, pp. 95/96
°°°°°
AL LA POSTNASKITOJ
literaturo.org/HARLOW-Don/Esperanto/Literaturo/Revuoj/np/np5802/postnaskitoj.html
1.
Vere, mi vivas en tempoj mallumaj!
La senartifika vorto estas stulta. Glata frunto
supozigas sensentemecon. La ridanto
ja ankoraŭ ne ricevis
la teruran sciigon.
Kiaj tempoj estas tiaj, kiam
parolo pri arbo preskaŭ estas krimo,
ĉar ĝi entenas silenton pri tiom da fiagoj!
Jen kiu tie trankvile transiras la straton —
ĉu eble li ne plu estas atingebla
por liaj amikoj en mizero?
Estas vere: Ankoraŭ mi akiras mian vivtenon.
Sed kredu min: tio estas nura hazardo. Nenio
el ĉio kion mi faras rajtigas min satmanĝi.
Hazarde mi indulgiĝis. (Se mia bonŝanco
ĉesas, mi estas perdita.)
Oni diras al mi: Manĝu kaj trinku! Ĝoju, ke vi havas!
Sed kiel mi povas manĝi kaj trinki, se
mi forŝiras de la malsatanto, kion mi manĝas, kaj
mia glaso da akvo mankas al soifmortanto?
Kaj tamen mi manĝas kaj trinkas.
Volonte mi estus ankaŭ saĝa.
En la malnovaj libroj staras, kio estas: saĝa —
nome resti ekster la kvereloj de l’ mondo kaj la mallongan tempon
pasigi sen timo.
Sed konduti sen perforto,
kompensi malbonon per bono,
ne plenumi sian dezirojn, sed forgesi
estas opiniate saĝa.
Ĉion ĉi mi ne povas:
vere, mi vivas en tempoj mallumaj.
2.
En la urbojn mi venis je l’ tempo de la malordo,
kiam regis tie malsato.
Inter la homojn mi venis ie l’ tempo de la ribelo
kaj mi ribelis kun ili.
Tiel pasis mia tempo
kiu donita estis al mi surtere.
Mian manĝon mi manĝis inter la bataloj.
Por dormi mi kuŝigis min inter la murdistoj.
Amon mi uzadis senatente
kaj la naturon mi vidis sen pacienco.
Tiel pasis mia tempo
kiu donita estis al mi surtere.
La ŝoseoj kondukis en marĉon je mia tempo.
Lingvaĵo perfidis min al la buĉisto.
Mi kapablis nur malmulton. Sed la regantoj
sidis sen mi pli sekure, tion mi esperis.
Tiel pasis mia tempo
kiu donita estis al mi surtere.
La fortoj estis malgrandaj. La celo
kuŝis en malproksima distanco.
Ĝi estis klare videbla, kvankam por mi
apenaŭ atingebla.
Tiel pasis mia tempo
kiu donita estis al mi surtere.
3.
Vi kiuj elakviĝos el la inundo
en kiu ni estas dronintaj,
memoru
kiam vi parolos pri niaj malfortoj,
ankaŭ pri l’ tempo malluma
el kiu vi ĉiuj eskapis.
Ni ja iris, pli ofte ŝanĝante la landojn ol la ŝuojn,
tra la militoj de l’ klasoj, malespere,
ke tie estis nur maljusto kaj nenia ribelo.
Sed tamen ni ja scias:
ankaŭ la malamo kontraŭ vulgareco
grimacigas la trajtojn.
Ankaŭ la kolero pri la maljusto
raŭkigas la voĉon. Ho, ni
volintaj prepari la grundon por afableco,
mem ne povis esti afablaj.
Sed vi, kiam la tempo estos tia,
ke la homo estos al homo helpanto,
memoru nin
indulge.
Bertolt Brecht, trad. Jofebo (Joseph F. Berger)
(“Norda Prismo”, 1958-2, p. 89)
