​Il 24 aprile è l’anniversario della morte (nel 1980) dello scrittore (nonché musicologo e pittore) Alejo Carpentier (1904-1980)
it.wikipedia.org/wiki/Alejo_Carpentier
eo.wikipedia.org/wiki/Alejo_Carpentier
nato all’Avana (Cuba) da padre francese e da madre ginevrina di origine russa.
Felice sintesi di lingue e culture, con un vivo interesse per la musica cubana, affermò sempre di essere e sentirsi cubano; e infatti scrisse in spagnolo, sebbene parlasse tale lingua con un forte accento francese (anche perché visse a lungo in Francia, tra l’altro come addetto culturale dell’ambasciata cubana).
È considerato uno dei maggiori esponenti della corrente letteraria latino-americana del “real maravilloso” (realismo magico).
​Rinvio alle pagine di Wikipedia per le note biografiche, e trascrivo un articolo di Perla Martinelli (di cui do la traduzione in italiano) apparso, subito dopo la morte dello scrittore, sulla rivista letteraria svizzera in Esperanto “Literatura Foiro”, numero 61 del 1980 (giugno 1980), p. 50.
Allego un’illustrazione (di Giancarlo Mangini) della traduzione in Esperanto di un brano di Carpentier da “Pasos perdidos (I passi perduti – La paŝoj perditaj), pubblicata nello stesso numero, p. 51-52.

Segue traduzione in italiano

En la nokto inter la 24a kaj la 25a de aprilo [1980] mortis, en Parizo, Alejo Carpentier, la fama verkisto kaj muzikologo naskiĝinta antaŭ sepdek ses jaroj en Kubo, el franca arkitekto kaj rusdevena ĝeneva instruistino.
Oni facile intuicias kiel tiu ĉi miksaĵo, el profunde malsimilaj, sed same antikvaj rasoj, povis triumfe flori sur la fekunda grundo de ekzota medio, dense popolita de vivantaj legendoj.
Fakte Carpentier, ĝiskerne eŭropa laŭ kulturo, formado kaj racio, esprimiĝis tamen kiel plene kariba verkisto, mirinde redonante la magion de tiu gento, de tiu plurfaceta etoso, de tiu senkompara naturo. Pro tio li estas konsiderata kiel la plej grava kuba verkisto de la dudeka jarcento kaj inter la unuaj en Sudameriko, kie nur la voĉo de Borges eble pli potencas.
Komence de sia kariero, Carpentier sin dediĉis ĉefe al negra poezio kaj muziko, kaj eĉ verkis libretojn por la komponisto Amadeo Roldán. En 1932 aperis lia unua romano “¡Ecue-yamba-O!”, fresko pri la primitiva magia mondo de Kubo. Sed jam maturaj verkoj, fortaj kaj kompletaj, estas la du sekvaj: “La regno de tiu ĉi mondo” [El reino de este mundo], (1949) kaj “La paŝoj perditaj” [Pasos perdidos] (1953). En tiu ĉi lasta, konsiderata kiel unu la plej inteligentaj kaj problemvekaj romanoj de la lastaj tempoj, Carpentier prenas kiel pretekston vojaĝon, kiun fiaskinta muzikisto faras laŭlonge de la rivero Orinoko, por konstrui alegorion pri la tempo kaj la scio, renversante la termojn de la idealisma reveno al primitiva mondo, kiu tiom fascinis siatempe la romantikistojn, poste la surrealistojn.
Intima monologo surbaze de Beethoven-simfonio, kiu vekas la konscifluon, kaj samtempe alegorio pri la homa destino karakterizas rakonton, eble la ĉefverkon de Carpentier: “La persekuto” [El acoso], publikigita unue sola, poste kun aliaj tri rakontoj, sub la titolo “Milito de la tempo kaj aliaj rakontoj” [Guerra del tiempo y otros cuentos], en 1958.
La muzo de Carpentier fariĝas pli ludema kun la aĝo, kontraŭe al la homa kutimo: do ni retrovas tute alian atmosferon en “La jarcento de la lumoj” [El siglo de las luces], (1963), kie historio kaj fantazio interplektiĝas en subtila kaj sukplena pentrado pri momento de la kolonia historio de Kubo, en “La rekurso de la metodo” [El recurso del método] (1974), kaj en la amuzaĵo “La harpo kaj la ombro” [El arpa y la sombra].
Daŭre kreiva kaj vivoplena malgraŭ la malsano kiu lin fine ĉesigis (ne estis ĉi tie menciitaj pluraj aliaj titoloj), Carpentier estis mirinda sintezo de du mondoj, la malnova kaj la nova, kaj escepta reprezentanto de la latinamerika baroko. Li ĉirkaŭis ĉion, pri kio li verkis aŭ parolis, per klereco kaj fascino, ne forgesante tamen la subtile memironian elegantecon de diplomato vivanta en Parizo.
Perla Martinelli
(“Literatura Foiro” 1980-61, junio 1980, p. 50)

*****
(Traduzione)

Nella notte tra il 24 e il 25 aprile [1980] è morto, a Parigi, Alejo Carpentier, il famoso scrittore e musicologo nato settantasei anni fa a Cuba, da un architetto francese e da una insegnante ginevrina di origine russa.
Si intuisce facilmente come questa miscela di razze profondamente diverse ma ugualmente antiche abbiano potuto fiorire trionfalmente sul terreno fertile di un ambiente esotico, fittamente popolato da vive leggende.
Difatti Carpentier, fino al midollo europeo per cultura, formazione e ragionamento, si è tuttavia espresso come scrittore pienamente caribico, rendendo mirabilmente la magia di quel popolo, dei quell’atmosfera poliedrica, di quella incomparabile natura. Per questo è considerato il più importante scrittore cubano del ventesimo secolo e tra i primi in Sudamerica, dove soltanto la voce di Borges è forse più potente.
All’inizio della sua carriera, Carpentier si dedicò soprattutto alla poesia ed alla musica negra, e scrisse perfino libretti per il compositore Amadeo Roldán. Nel 1932 apparve il suo primo romanzo “¡Ecue-yamba-O!”, un affresco del mondo magico primitivo di Cuba. Ma sono già opere mature, forti e complete le due seguenti: “El reino de este mundo” (Il regno di questo mondo), (1949), e “Pasos perdidos” (I passi perduti), (1953). In quest’ultimo, considerato uno dei romanzi più intelligenti e problematici degli ultimi tempi, Carpentier prende a pretesto un viaggio, che un musicista fallito fa lungo il fiume Orinoco, per costruire un’allegoria sul tempo e la conoscenza, rovesciando il ritorno idealista a un mondo primitivo, che a suo tempo ha tanto affascinato i romantici, poi i surrealisti.
Un monologo intimo sulla base di una sinfonia di Beethoven, che risveglia il corso della coscienza, e al tempo stesso un’allegoria del destino umano, caratterizzano il racconto, forse il capolavoro, di Carpentier: “El acoso” [La persecuzione], pubblicato in un primo tempo da solo, poi con altri tre racconti, con il titolo “Guerra del tiempo y otros cuentos” [Guerra del tempo e altri racconti], nel 1958.
La musa di Carpentier si fa più scherzosa con l’età, contrariamente al solito: quindi troviamo tutta un’altra atmosfera in “El siglo de las luces” [Il secolo dei lumi], (1963), in cui storia e fantasia si intrecciano in un sottile e succoso dipinto di un momento della storia coloniale di Cuba, in “El recurso del método” [Il ricorso del metodo), (1974), e nel divertimento “El arpa y la sombra” [L’arpa e l’ombra]
Sempre creativo e pieno di vita malgrado la malattia che alla fine lo ha ucciso (non sono stati qui citati molti altri titoli), Carpentier è stato un mirabile esempio di sintesi di due mondi, il vecchio e il nuovo, e un eccezionale rappresentante del barocco latino-americano. Ha circondato di cultura e fascino tutto ciò di cui ha scritto o parlato, ma senza dimenticare l’eleganza sottilmente autoironica di un diplomatico che viva a Parigi.
Perla Martinelli
(“Literatura Foiro” 1980-61, giugno 1980, p. 50)

Konektitaj | Correlati:

Rubén Dario De Sade Italo Chiussi Virgilio