Il 2 marzo è l’anniversario della nascita (nel 1824) del compositore ceco Bedřich Smetana (1824-1884),
it.wikipedia.org/wiki/Bed%C5%99ich_Smetana
eo.wikipedia.org/wiki/Bed%C5%99ich_Smetana
autore, tra l’altro, della musica dell’opera comica “Prodaná nevěsta” (“La sposa venduta”) it.wikipedia.org/wiki/La_sposa_venduta
tradotta in Esperanto nelle arie principali con il titolo “Vendita fianĉino”, e diffusa nel 1935/1937 e nel 1950 da varie stazioni radio cecoslovacche (in particolare la “Stazione Verde” di Brno
eo.wikipedia.org/wiki/Verda_Stacio
ma anche Praga, Košice, České Budějovice, Moravska Ostrava, Bratislava), prima nella versione di Jiří Vítězslav Šamla e poi in quella di Tomáš Pumpr.
​Ne “La nica literatura revuo” 1/5 (maggio-giugno 1956), p. 194-196, è pubblicata la traduzione di Tomáš Pumpr di una scena del III atto
literaturo.org/HARLOW-Don/Esperanto/Literaturo/Revuoj/nlr/nlr15/muzikamantoj.html
​In “Esperanto de UEA” 1924-2, p. 26, c’è un articolo di Paul Bennemann (“Frederiko Smetana, patro de la ĉeĥa muziko” = Federico Smetana, padre della musica ceca) per il primo centenario della nascita del compositore. Al termine dell’articolo è detto:
>Radiotelefonan paroladon esperantan de S-ro Pitlík pri B. Smetana dissendos Radiojournal el Kbely ĉe Praha (ondo 1150 m) la 2 marto, je la 21 horo (C. T.). Antaŭ tio je 19.15 koncerto de Smetana-komponaĵoj.
(Traduzione: una conferenza radiotelefonica in Esperanto del Sig. Pitlík su B. Smetana sarà trasmessa da Radiojournal da Kbely presso Praga (onda 1150 m) il 2 marzo, alle ore je 21 (T. C.). Prima di questo, alle 19.15 concerto di composizioni di Smetana).
​In “Literatura Mondo” 1924-3, p. 40-41, c’è un articolo (“Bedřich Smetana”) del prof. Hršel (trad. Josef Fousek) per la medesima occasione; inoltre, alle pagine 46-47 è riprodotto lo spartito di un brano di Vitězslav Hálek (trad. Miloš Lukáš) musicato da Smetana, intitolato “Profeton ne ŝtonbatu” (O steinigt nicht die Profeten – Non lapidate il profeta).
“Esperanto de UEA” 1935-3, p. 42, dette notizia della trasmissione del 3 aprile 1935, dalla stazione radio di Brno in collegamento con altre emittenti, dell’opera “Vendita fianĉino” (La sposa venduta) in Esperanto (durata della trasmissione: un’ora!). La stessa notizia, con grande risalto, fu data dalla rivista italiana “L’Esperanto” 1935-2 (febbraio 1935), p. 1, con il titolo “Un’opera in Esperanto dalle stazioni cecoslovacche”.
​Il 5 luglio 1970, durante un concerto a Hradec Králové (Cecoslovacchia) nel quadro del “2-a Esperantista Kultura Festivalo” (2° Festival Esperantista Culturale), furono suonate musiche di Smetana (esecutori i componenti del “Kvarteto de Ostrava”/ Quartetto di Ostrava: Miroslav Melkus, Oldřich Samlík, Rudolf Šrubař, Ivan Měrka).
Una curiosità: Smetana nacque a Praga, quando quella città faceva parte dell’Impero austriaco. Il suo nome originario era Friedrich, in tedesco, ed anche la sua lingua di uso corrente era il tedesco; soltanto dopo, quando maturò la sua coscienza nazionale, imparò il ceco, e cambiò il suo nome in Bedřich.

​Trascrivo l’articolo da “Esperanto de UEA” 1924-2, p. 26, ed allego:
​- i francobolli cecoslovacchi del 1949 per il 125° anniversario della nascita di Smetana, con il ritratto del compositore e, in secondo piano, il Teatro Nazionale (Národní Divadlo) di Praga;
​- una cartolina postale cecoslovacca con didascalie in ceco e in Esperanto (“Brno urbo de verda stacio kun regula esperanta radiosendo” = Brno città della stazione verde con regolare trasmissione radio in Esperanto);
​- la copertina del programma del concerto del 5 luglio 1970 (con l’annullo postale bilingue – in ceco e in Esperanto – di Ostrava del 3 luglio 1970);
​- il programma dell’esecuzione di musica di Smetana da parte del “Kvarteto de Ostrava” (Quartetto di Ostrava).

FREDERIKO SMETANA
la patro de la ĉeĥa muziko
de Paul Bennemann.

La 19a jarcento de la muzikhistorio karakteriziĝas per la ekfloro de la originala muziko de malgrandaj nacioj. Ĝis la 18a jarcento Italujo kaj Francujo, la klasikaj landoj de la muziko, okupis la unuan rangon; per Haydn, Mozart, Beethoven, Schubert kaj multaj aliaj, Germanujo sukcese ekkonkuris kun ili; kaj en la 19a jarcento unu malgranda nacio post la alia komencis pretendi, ke ankaŭ ilia kulturo havas la forton, esprimiĝi per muziko, kaj sufiĉan valoron, por aldoni novajn karakterizajn trajtojn al la internacia koncerto. Polai, rusaj, ĉeĥaj, finnaj, hungaraj nomoj aperas sur la programoj, kvankam ne tre multaj el ili sukcesis atingi ŝtupon proksiman ĉe la mondkonataj klasikuloj.
Bohemio jam de longa tempo estis laŭ la eldiro de angla vojaĝanto “la konservatorio de Eŭropo”. La forta inklino de la popolo al muziko kreskigis tie bonegajn instrumentistojn, kiuj sidis en ĉiuj orkestroj de la kontinento, eminentajn kantistojn kaj direktistojn. Ankaŭ komponistoj ne mankis (Zelenka, Tuma, Stamitz, Gyrowetz, Kozeluch, Wranitzky); sed iliaj verkoj ne enhavis jam karakterizajn naciajn trajtojn. La unua, kiu skribis vere ĉeĥan muzikon, estis tiu majstro, kies naskiĝtago revenas la centan fojon je la 2a de marto 1924:
BEDŘICH SMETANA (*).
(*) Akcento sur la unua silabo. Bedřich = Frederiko.
Lia patro estis bierfaristo en Litomyšl kaj ne havis komprenon por la muzika talento de sia filo. Li sendis lin al gimnazio, kiun la junulo tamen forlasis sen multa profito; ĉar superforta devigo puŝis lin al la arto. Smetana ekvizitis la konservatorion en Praha, sen ia subteno flanke de la patro. Tie li rapide progresis; ĉar kvankam nehavinte regulan instruon li jam en knabaj jaroj estis lerta violonisto kaj fortepianisto. Sed maldolĉa estas ordinare la pano, kiun gajnigas la arto; tion ankaŭ spertis Smetana. Lia provo, vivi kiel libera muzikisto, malsukcesis; li falis en teruran mizeron, el kiu lin tiris Franz Liszt, kies grandanima karaktero kaj malŝpara mano ja helpis al multaj junaj muzikistoj. Liszt ne nur ebligis al Smetana, fondi muziklernejon, sed ankaŭ ĉiel propagandis por la juna komponisto, kies verkoj komence trovis nur malmultan simpation ĉe la publiko.
Tio aliiĝis, kiam en 1856 li estis elektata direktisto de la Filharmonia Societo en sveda urbo Göteborg. Liaj belaj simfoniaj poemoj Richard III, La tendaro de Wallenstein, Hakon Jarl tuj tre plaĉis, kvankam la juna majstro skribis ilin en terura emocio pri la perdo de la amata edzino Katarina. La kruda norda klimato estis mortiginta ŝin. Kiu kun atento aŭdos iam la 3an parton de la kvarteto por kordinstrumentoj “El mia vivo”, tiu sentos, kiom intima estis la kuneco de tiuj du homoj kaj kiom korŝira devis esti la doloro de la postvivanta edzo.
Sed la laboro konsolis lin; novaj taskoj logis al pli altaj celoj. En 1861 Smetana reiris al Praha. Tie li fariĝis protagonisto de la juna nacia muzika movado kaj decidis, de sur la scenejo proklami la valoron kaj esprimoforton de la muziko de sia lando: li volis fariĝi unuavice operkomponisto, krei nacian ĉeĥan operon. En dancoj kaj popolkantoj la bohema lando ja prezentas trezoron de originalaj melodioj kaj ritmoj tiom riĉan, ke talenta komponisto nur bezonis etendi la brakon, por preni plenmanojn da ili kiel naivan krudmaterialon por ellaborota artverko.
La cirkonstancoj ŝajnis esti favoraj. En 1862 oni fondis en Praha la unuan ĉeĥan teatron; kaj por ĝi Smetana skribis sian unuan operon: “La Brandenburganoj en Bohemio”, la unuan vere nacian ĉeĥan operon, malgraŭ la rimarkebla parenceco al la stilo de Wagner. Pli grandan, eĉ internacian sukceson havis lia dua opero “La vendita fianĉino” (1866). Ĝia bonhumora teksto, la popolareco de la melodioj, la nobleco de la partituro kaj la brilo de abunde riĉa moderna orkestro kondukis ĝin en ĉiujn operejojn de la mondo; kaj al la komponisto ĝi havigis la oficon de direktanto de orkestro en la nacia operejo.
El la postaj operoj (Dalibor, Libuše, La kiso, ktp.) nur tiu kaj tiu malofte transiris la boheman limon; ĉar malgraŭ ilia muzika valoro ili suferas pro la nesufiĉe taŭgaj tekstoj. Se la genia muzikisto estus trovinta samgenian tekst-poeton, liaj verkoj estus multe pli renkontintaj internacian simpation, kiun ilia muziko plej grandparte meritas.
Sed eĉ en lia patrolando la operoj de Smetana ne tuj trovis nekontraŭbatalatan akcepton; kaj tio atakis la bonfarton de la malsaniĝema viro. Nervomalsano kaptis lin kaj finiĝis, kiel ĉe Beethoven, je absoluta surdeco. Ankaŭ tiun sortobaton li ilustras en la kvarteto “El mia vivo” (1876, en la kvara parto), eble la plej kortuŝa aŭtobiografio, kiun iam skribis muzikisto. Kompreneble Smetana nun devis forlasi sian pozicion kiel orkestrestro; kaj kvankam li skribis ankoraŭ 3 operojn, la plej bona verko el tiu lasta periodo de lia vivo certe estas la ciklo “Mia Patrolando”; serio de ses simfoniaj poemoj. Ĝi estas ĉarma epopeo, kiun la komponisto kantas al sia popolo, aŭ rakontante pri historiaj lokoj kaj personoj (Vyšehrad, Šárka, Tábor, Blaník), aŭ pentrante idiliajn bildojn el la bohema lando (Vltava, El arbaroj kaj kamparoj de Bohemio).
Estas interese, ke unu el la instigantaj kaŭzoj al tiu verko estis la neceso, ke Smetana devis serĉi monon, por konsulti kuracisto-specialiston, kiu eble forprenus de li la suferojn de le surdeco. Sed estis vane. La lastai vivojaroj de la majstro eĉ fariĝis ankoraŭ pli malfeliĉaj: lia spirito mallumiĝis, kaj la 12an de majo 1884 li mortis en frenezulejo. La muzika mondo perdis en tiu tago homon plenan je pura, sankta kaj vera celado. La amo al lia nacio neniam fariĝis ŝovinismo; kaj kvankam li ne fariĝis internacia klasikulo, minimume “La vendita fianĉino”, la ciklo “Mia patrolando” kaj la menciita kvarteto certigas al li ankaŭ en postaj jarcentoj gloron kaj dankoplenan rememoron en ĉiuj muzikemaj koroj.
(“Esperanto de UEA” 1924-2, p. 26)

Konektitaj | Correlati:

Petr Bezruč Karel Čapek Federico Garcìa Lorca Fryderyk Chopin