Il 24 febbraio è l’anniversario della nascita (nel 1463) dell’umanista e filosofo italiano Pico Conte della Concordia (1463-1494)
it.wikipedia.org/wiki/Giovanni_Pico_della_Mirandola
eo.wikipedia.org/wiki/Johano_Piko_de_la_Mirandolo
conosciuto come Pico della Mirandola dal nome della città natale (situata a nord di Modena, in Emilia-Romagna).
In Italia, Pico (che morì giovanissimo, a soli 31 anni, si dice di veleno) è famoso soprattutto per la sua prodigiosa memoria, divenuta proverbiale; ma meriterebbe di essere ricordato per ben altro: l’immensa dottrina, la profonda conoscenza delle lingue classiche ed orientali, l’acutezza dell’ingegno, e soprattutto per aver aperto nuovi orizzonti al pensiero religioso e filosofico, con personalissime concezioni, che a volte rasentano l’eresia rispetto alla dottrina cattolica, ma sono indubbiamente originali nel tentativo di giungere alle verità eterne, attraverso una conciliazione tra le varie religioni ed i vari sistemi filosofici, che porti ad una armonia universale.
Particolarmente importante, e di straordinaria modernità, è la sua opera in latino “De hominis dignitate” (Della dignità dell’uomo), tradotta in Esperanto da Gerrit Berveling con il titolo “Parolado pri la Homa Digno”, Chapecó, Fonto, 2010.
Trascrivo (insieme con la traduzione in italiano) la recensione di Renato Corsetti (“L’Esperanto” 2012-4, p. 20-21) del libro “Parolado pri la Homa Digno”, ed allego:
- la busta primo giorno (FDC) del francobollo italiano del 1963 per il 500° anniversario della nascita di Pico della Mirandola (da un dipinto di autore ignoto conservato a Firenze nella Galleria degli Uffizi);
- la copertina del libro “Parolado pri la Homa Digno”.
Recenzo:
Giovanni Pico della Mirandola
Parolado pri la homa digno
Tradukis Gerrit Berveling
Fonto, Chapecó, 2010
Verko de esperantisto “ante litteram”
Estis iam esperantisto. Li naskiĝis en 1463 en Mirandola kaj mortis en 1494 apud Florenco. Li, kompreneble, ne havis la bonŝancon ekscii, ke ĉiuj substantivoj finiĝas per “o”, ĉar tiam Esperanto ankoraŭ ne ekzistis kiel lingvo.
Tamen li estis esperantisto, ĉar lia verko multe similas kun la interna ideo de Esperanto.
Piko Delamirandola (neniel temas pri pico) estas ĉefe konata en Italujo kiel homo kun eksterordinara memoro, sed fakte li devus esti konata pro la aliaj verkoj kaj ĉefe pro la verko ĉi tie recenzata. Aliflanke, se oni legas la verkon en la bela traduko de Berveling, oni komprenas, kial oni ne aparte insistis en lernejaj libroj pri liaj ideoj.
Li pensis, ke nia civilizo (tiam temis pri la katolika religio) ne estas supera al la aliaj viv-konceptoj. Li pensis, ke en ĉiu religio kaj en ĉiu filozofio estas io valora, kaj ke ĉiuokaze ĉiuj pli malpli diras la saman aferon. Por certiĝi pri tio li estis unu el la malmultaj tiamuloj, kiu lernis la hebrean kaj la araban lingvojn kaj lernis la kulturon de la hebreoj kaj araboj. Kompreneble li lernis en la tiamaj universitatoj ĉion ceteran, kion oni lernis tiutempe.
Li ankaŭ kuraĝis, kiam li estis nur 23-jara, alvoki al granda kunveno de ĉiuj saĝuloj de ĉiuj religioj, inkluzive de la papo kaj de ĉiuj kardinaloj, por debati pri la fakto, ke la homo estas la plej bela kreaĵo de Dio, kaj ke li mem havas tiajn kvalitojn, pro kiuj li kapablas mem decidi, kio estas bona kaj kio estas malbona. “Ni naskiĝis sub tiu ĉi kondiĉo, ke ni estu kio esti ni volas”. Se la homo estas tiu mirinda estaĵo, ĉiuj religioj kaj filozofioj devas harmoniiĝi, ĉar ili devas servi la homon kaj ne inverse.
Piko, evidente, estis unu el tiuj fruaj renesanculoj, kiuj komencis substreki la gravecon de la homo (kaj sekve la malpli grandan gravecon de religioj kaj filozofioj).
Vi certe jam divenis, ke la papo, Inocento la 8-a, ne estis tre kontenta pri ĉi tiu juna ĝenulo, kaj provis per multaj rimedoj silentigi lin. Oni eĉ arestis lin en Francujo pro peto de la papo, kaj nur en la tiama Florenco li sukcesis vivi trankvile. Sed lia vivo ne daŭris longe, ĉar, oni venenigis lin. Modernaj esploroj pruvas tion ĉiam pli certe.
Sen la Renesanco ne ekzistus Esperanto, ĉar Esperanto estas la sekvo de ĉi tiuj “revoluciaj” ideoj pri la homo, kiu povas preni sub sian regon ankaŭ naturajn fenomenojn, kia estas lingvo.
Dankon, Piko, kiu batalis dum via mallonga vivo, por ke oni komprenu, ke homoj devas esti liberaj kaj kapablas regi sin mem, ke ili estas egalaj en ĉiuj landoj, ke ili rajtas, se ili volas, ankaŭ krei lingvon.
Dankon, Gerrit, pro tio, ke vi tradukis el la latina ĉi tiun verkon en stilo flua kaj samtempe soleneca, kiel fakte sonas la latina al italoj.
Renato Corsetti, “L’Esperanto” 2012-4, p. 20-21
(Traduzione)
L’opera di un esperantista “ante litteram”
C’era una volta un esperantista. Nacque nel 1463 a Mirandola e morì nel 1494 nei pressi di Firenze. Ovviamente, egli non ebbe la fortuna di sapere che [in Esperanto] tutti i sostantivi terminano in “o”, perché all’epoca l’Esperanto ancora non esisteva come lingua.
Tuttavia era un esperantista, perché la sua opera somiglia molto all’idea ispiratrice dell’Esperanto.
Pico della Mirandola è noto soprattutto in Italia come uomo dalla memoria straordinaria, ma in effetti dovrebbe essere conosciuto per le altre opere, e principalmente per l’opera qui recensita. D’altronde, se si legge l’opera nella bella traduzione di Berveling, si capisce perché nei libri scolastici non si sia particolarmnete insistito sulle sue idee.
Egli pensava che la nostra civiltà (allora si trattava della religione cattolica) non è superiore alle altre concezioni di vita. Pensava che in ogni religione e in ogni filosofia c’è qualcosa di valido, e che in ogni caso tutte dicono più o meno la stessa cosa. Per accertarsi di questo fu uno dei pochi dell’epoca che imparò l’ebraico e l’arabo e studiò la cultura degli ebrei e degli arabi. Naturalmente, studiò nelle università dell’epoca tutto quello che si studiava a quei tempi.
Ebbe anche il coraggio, quando aveva appena 23 anni, di invitare ad un grande convegno di tutti i sapienti di tutte le religioni, compresi il papa e tutti i cardinali, per discutere del fatto che l’uomo è la più bella creatura di Dio, ed ha in sé tali qualità da poter decidere da solo che cosa è bene e che cosa è male. “Siamo nati sotto questa condizione, che noi si sia quello che vogliamo essere”. Se l’uomo è questa meravigliosa creatura, tutte le religioni e filosofie devono armonizzarsi, perché esse devono servire all’uomo e non vicevera.
Pico, evidentemente, era uno di quegli uomini del primo Rinascimento che incominciavano a sottolineare l’importanza dell’uomo (e, di conseguenza, la minore importanza di religioni e filosofie).
Avrete senz’altro indovinato che il papa, Innocenzo VIII, non era molto contento di questo giovane seccatore, e provò con molti mezzi a metterlo a tacere. Fu perfino arrestato in Francia su richiesta del papa, e solo nella Firenze dell’epoca riuscì a vivere tranquillo. Ma la sua vita non durò a lungo, perché fu avvelenato. Ricerche moderne lo provano con sempre maggiore certezza.
Senza il Rinascimento non esisterebbe l’Esperanto, perché l’Esperanto è la conseguenza di queste idee “rivoluzionarie” sull’uomo, che può prendere sotto il suo controllo anche fenomeni naturali, come la lingua.
Grazie, Pico, che hai combattuto per tutta la tua breve vita affinché si capisse che gli uomini devono essere liberi e sono in grado di governarsi da soli, che sono uguali in tutti i Paesi, che hanno il diritto, se vogliono, anche di creare una lingua.
Grazie, Gerrit, per aver tradotto dal latino quest’opera con uno stile scorrevole ed insieme maestoso, come in effetti suona il latino agli italiani.
Renato Corsetti, “L’Esperanto” 2012-4, p. 20-21
