Il 13 gennaio è l’anniversario della morte (nel 1906) del fisico russo Aleksandr Stepanovič Popov, conosciuto anche come Popoff (1859-1906)
it.wikipedia.org/wiki/Aleksandr_Stepanovi%C4%8D_Popov
eo.wikipedia.org/wiki/Aleksander_Stepanovi%C4%89_Popov
pioniere delle radiocomunicazioni.
Secondo i russi, Popov è l’inventore della Radio, che invece gli italiani attribuiscono a Guglielmo Marconi

Unua interkontinenta radiokonekto

In effetti, la Radio ha molti padri, ciascuno dei quali ha portato un proprio contributo, fino alla realizzazione pratica di Marconi: tra i tanti, vanno ricordati quanto meno James Clerk-Maxwell, Heinrich Rudolf Hertz, Nikola Tesla, Edwin Howard Armstrong, Edouard Branly, Augusto Righi, Temistocle Calzecchi Onesti.
Nel 1925 il Governo sovietico emise francobolli con la scritta in Esperanto “Popov inventisto de Radio”.
​Le reazioni degli esperantisti italiani furono di due tipi: compiacimento per l’uso ufficiale della lingua; indignazione per l’attribuzione a Popov (anziché a Marconi) dell’invenzione della Radio.
​Vi furono anche tre razioni “collaterali”: timore che l’uso dell’Esperanto da parte dei “sovietisti” (testuale!) compromettesse il movimento esperantista italiano agli occhi del Regime fascista; preoccupazione che i seguaci dell’Ido rivendicassero a sé la scritta; dispute linguistiche (immancabili!) sulla parola da usare (inventisto oppure elpensinto?).
​Trascrivo i gustosi articoli apparsi sulla Itala Esperanta Revuo (Rivista italiana di Esperanto) nel 1925-1926, parte in Esperanto e parte in italiano, ed allego:
​- i francobolli sovietici per Popov “inventisto de Radio”;
​- due buste primo giorno (FDC) cecoslovacche, con i francobolli in onore di alcuni pionieri della radio.

LA UNUA POŜTMARKO KUN ESPERANTA SURSKRIBO

La Rusa Sovetlanda posto ĵus eldonis bluan poŝtmarkon, de la valoro de sep kopekoj, por honori la memoron de la sciencisto Popov, kiu estis unu el la pioniroj de radiotelegrafio. La poŝtmarko montras lian portreton, kaj, krom la ordinaraj surskriboj, ĝi enhavas, sur la bildo, jenajn esperantajn vortojn; «Inventisto de Radio, Popov».
Jen do la unua poŝtmarko kun esperanta surskribo.
Ni deziru ke tia ekzemplo, precipe taŭga por rememorigaj poŝtmarkoj, estu sekvata de aliaj Ŝtatoj de la internacia poŝtunuiĝo. Certe la enkonduko de Esperanto en poŝtmarkojn efike propagandos por nia lingvo.
Pri la menciita rusa poŝtmarko, ni italoj tamen bedaŭru, ke oni donis al la sciencisto Popov la titolon de «inventisto de Radio».
En la tutmondo estas konate, ke nia fama Marconi estis la unua, kiu tiom praktikigis (krom liaj personaj inventoj) la aparatojn de senfadena telegrafilo, ke li ebligis la famajn radiokomunikojn inter Kronstadt en la Balta Maro (kie li estis sur la militŝipo Carlo Alberto) kaj Italio (1902), kaj ke poste li (je fino de sama jaro) unuafoje senfadene telegrafis tra la Atlantikan Maron.
Ni do gratulu pri la komenco de uzado de Esperanto por la poŝtmarkoj, sed ankaŭ ni memoru, por honori la veron, ke senfadena telegrafio por grandaj distancoj estas gloro de fama italo Guglielmo Marconi.
G. Facchi

Itala Esperanta Revuo 1925-11

FEDERAZIONE ESPERANTISTA ITALIANA
Livorno, 26 Novembre 1925.
A. S. E. il Ministro CIANO.

Un duplice dovere mi dà l’ardire di presentarmi a V. E.
Il primo è che il X Congresso esperantista italiano, tenutosi a Bari lo scorso Settembre, designò me a dirigere per il 1926 la Federazione Esperantista Italiana e designò Livorno quale sede dell’XI Congresso, che avrà luogo il 19-20 del prossimo Settembre. Ora la F.E.I., avendo ricevuto piena e cortese ospitalità dalla città di Livorno e dalla sua benemerita Università del Popolo «Giosuè Carducci», presieduta dallo stesso sindaco della città Conte Tonci, io non posso a meno di presentare il mio personale e rispettoso saluto e quello di tutti gli esperantisti italiani al più illustre e amato cittadino di questa città, a V. E.
La F.E.I. lavora a questo unico supremo scopo: la dignità e l’indipendenza della nostra lingua affinchè più nessun italiano sia costretto in Italia a parlare lingua straniera per prepotenza di esteri.
Se prima della guerra si poteva far l’onore ai forestieri di essere più colti di loro e di conoscere le loro lingue, ora e soprattutto dopo che abbiamo finalmente un Governo che sente la dignità della Nazione, non si può più essere costretti a parlare altro che l’italiano o la lingua neutra: l’Esperanto.
A prepararci questo avvenire lavorano gli esperantisti italiani sotto la mia guida e non per altro mi scelscero a loro capo, ben conoscendo fin dal V Congresso di Bologna (1920) i miei sentimenti e se qualcuno fra essi tende lo sguardo più in là, ad una futura fratellanza umana, esso ben sa che le scale, quanto più alto miranti, si salgono ad un gradino per volta e che non si muove piede a quello superiore se ben saldi non si è su quello di sotto e che quindi, se ben saldo e sicuro e forte non è il sentimento di Patria, non si può aspirare a fratellanza nazionale, perchè non c’è fratellanza coi sopraffattori, non c’è fratellanza senza uguaglianza.
Ma questa prima ragione di presentazione non mi sarebbe stata sufficiente per distrarre anche per un solo momento l’E.V. dalle gravi cure che la occupano (noi abbiamo sicura coscienza di tutta la nostra pochezza) se altra e più perentoria ragione non sorgesse ad un tempo. Mentre la quinta assemblea della Lega delle Nazioni consigliava a quelle aderenti di ammettere l’Esperanto come lingua chiara nel linguaggio telegrafico e la conferenza testé chiusa a Parigi dall’Unione Telegrafica Internazionale, accettando quel consiglio, lo adotta per tutto il mondo civile, un fatto, che dovrebbe colmarci di gioia come un nuovo trionfo delle nostre idee e delle nostre fatiche, viene invece ad urtare il nostro senso di italianità. Il Governo di Mosca lancia un francobollo (7 Kopek) in esperanto, ma il francobollo col ritratto del fisico Popov porta la scritta «inventisto de Radio Popov»!! Ora il nome di Marconi è troppo noto nel mondo e son troppo note le sue prime esperienze sulla R. Nave Carlo Alberto, perchè noi, esperantisti italiani, possiamo temere che questa stupida asserzione di un francobollo sovietista possa compromettere questa pura gloria italiana. Tutto il mondo sa, anche se non lo confessa, che l’Italia gli ha regalato la bussola con Flavio Gioia, l’Oriente con Marco Polo, l’America con Cristoforo Colombo, il telescopio con Galileo, l’elettricità con Volta e Galvani, Pacinotti e Ferraris, la radio con Marconi. – Ma noi, esperantisti italiani, non possiamo tollerare che a mezzo della lingua internazionale, neutra, ausiliaria, che noi propugniamo, sia tentato ufficialmente un furto e proclamata una menzogna. Protesteremo come già abbiamo protestato sulle nostre Riviste, ma ci affrettiamo a denunciare il fatto alla E. V. naturale custode di quella Italiana gloria, certi di essere compresi e scusati.
Con la massima deferenza
f. Generale Marchese di Montezemolo
Presidente della Fed. Esp. Italiana

Il Comm. Luigi Spagnoli, addetto al gabinetto del Ministro (a mezzo del quale il Presidente ha inoltrato detta lettera) ha assicurato che S. E. ne ha presa visione ed ha disposto che sia passata alla Direzione generale delle Poste.
*
* *
Il Direttore della Universala Esperanta Asocio, con lettera da Ginevra 7 Dicembre 1925, ha testualmente risposto alle proteste del nostro Presidente circa il noto francobollo: «Ni nur informis pri la apero de radio-poŝtmarko. – Se la Sovieta registaro eldonas poŝtmarkon kaj eltrovas ke la plej bona venos nur el Ruslando, ne estas nia afero. Ne valoras protesti kontraŭ tiu ĉi megalomanio. Ni mem ne sciis ke ankaŭ en Ruslando oni trovis ion pri radio. Al ni mem ĉio rilate al la ekspluato de la elektraj ondoj, ekspluato praktika, ligiĝis al nomo Marconi. Nur pro tiu-ĉi poŝtmarko ni konstatis ke ankaŭ Popov trovis ian partan veron, kiel cetere ĉiuj modernaj eltrovoj prilaboriĝas en pluraj landoj. La surskribo tute ne mirigas nin. Ĝi respondas al la spirito. Sed por kontentigi vin kaj la veron ni metos en unu el la venontaj numeroj noton (en la Fakaj Notoj) pri la invento de la Radio, tiel ke regu klareĉo… Kiel organizita movado ni devige tenas nin je severa neŭtraleco, sola garantio de respekto kaj de atento de ĉiuj nepartoprenantaj nian movadon.
Ni petas vin akcepti niajn samideanajn salutojn.
Hans Jakob

Itala Esperanta Revuo 1926-1

La unuaj poŝtmarkoj kun esperanta surskribaĵo kaj la inventisto de radio aŭ de senfadena telefonio.

El la revueto de konata firmo Maury de Parizo, titolita Le Collectionneur de timbres- poste (N. 499, nov.-dec. 1925) ni eltiras jenan informon.
«Rusa elektristo Popoff, en kies honoro estis antaŭ ne longe eldonitaj du rememorigaj poŝtmarkoj, estis profesoro en la lernejo de la torpedoj en Kronstadt. Jam de 1895 li okupiĝis pri la ripeto de la eksperimentoj de Lodge pri la elektraj balanciĝoj kaj dum siaj eksperimentoj pri la malsamaj sistemoj de tuboj kun fajlaĵoj de Branly, li esprimis antaŭ Marconi la ideon de la senfadena telegrafio. Li ja estis unu el la antaŭuloj de ĉi tiu mirinda elpenso, sed la surskribo, en Esperanto, de markoj eldonita] de la bolŝevika registaro, mankas je modesteco, donante al profesoro Popoff la meriton kaj la titolon de inventisto de Radio, dum la postaj eltrovoj de Marconi lokis en la duan vicon la pruvojn tre neperfektajn de Popoff.»
Ni italoj, kiel interesataj en la demando, evidente ne estas la plej taugaj por juĝi senpartie pri la antaŭeco de la elpenso de senfadena telegrafio; sekve multe pli valoras la resuma opinio de alilanda ĵurnalo, opinio kiu devas plene kontentigi la patrujan amon de la Italoj.
Nia devo, kiel esperantistoj, estas unue varme gratuli la rusajn samideanojn kiuj sukcesis konvinki sian registaron enkonduki la uzon de Esperanto por la surskribaĵo de la poŝtmarkoj. Ĝi estas tiel grava kaj malfacila venko, ke ĝi tute ne devas esti malpliigita de plendoj aŭ kritikoj flankaj.
Due ni devus private averti la italan registaron kaj precipe tiujn altegajn personojn, kiuj estas fieraj pri la patrujaj gloroj, pri la nevereco aŭ neprecizeco de la aserto enhavata en la rusa marko kaj instigi ilin eldoni italan markon kun portreto de Marconi kun taŭga surskribaĵo en Esperanto, kiu plene korespondos al la vero. Kia pli deca kaj serioza korekto al la eraro de Rusujo?
Kaj ĉar la registaro devas zorgi pri multaj aliaj aferoj, kaj ne havas tempon por zorgi pri la plej malgrandaj, oni proponas ke iu bonvola desegnisto prenu portreton de Marconi, desegnu konturon elegantan kaj metu la surskribon: Itala poŝto – Marconi, elpensinto de senfadena telegrafio kaj sendu ĝin al la estraro de FEI.
Tiu ĉi povos poste sendi la desegnojn plej taugajn al la kompetentaj aŭtoritatoj, ilin akompanante per varma rekomendo.
Se Popov ne estas la inventisto de Radio, Rusoj estas ja la unaj, kiuj uzis Esperanton sur la oficialaj poŝtmarkoj, kaj ni, kiel esperantistoj, devas esti fieraj pri tiu sukceso.

Itala Esperanta Revuo 1926-2

A proposito dei francobolli Popov.

Mi riferisco all’articoletto comparso nel numero di Febbraio di I.E.R. pag. 31 (nel quale, in parentesi, hanno trovato posto alcuni errori di lingua, su cui mi permetto di richiamare l’attenzione dell’autore e traduttore), ed approvo naturalmente l’idea del francobollo «Marconi» con la scritta in Esperanto: propongo però che alla parola elpensinto sia sostituita la parola inventisto.
La parola composta elpensi è classica, ma inventi è della lingua viva, e virtualmente accettata da che è usata perfino in documenti ufficiali di uno Stato favorevole all’Esperanto. Possono gli idisti – e lo hanno fatto – affermare che inventisto de Radio è frase Ido anziché Esperanto, perchè la loro polemica è quella che tutti sanno: ma non devono gli esperantisti convalidare tale asserzione con l’uso di una parola corretta, ma poco opportuna: la quale poi, confrontata con la russa da qualunque filatelico non iniziato ai misteri dell’Esperanto, potrebbe generare il sospetto che l’asserita unità sia già perduta, se per dire la stessa cosa esperantisti russi ed esperantisti italiani usano parole diverse.
R. Orengo
Itala Esperanta Revuo 1926-4/5

Konektitaj | Correlati:

Naufragio della Volturno Umberto Nobile Luigi Bartolini Edouard Branly