Secondo un racconto tradizionale, il 24 dicembre 1818, vigilia di Natale, ci si accorse che l’organo della chiesetta di San Nicola del paesino austriaco di Oberndorf (presso Salisburgo) era guasto, perché il mantice era stato rosicchiato dai topi. Il viceparroco, Joseph Mohr, chiese all’organista Franz Xaver Gruber di musicare un testo che Mohr aveva scritto due anni prima. Gruber compose in poco tempo la musica (per chitarra, perché l’organo era guasto), e nacque, nella notte di Natale, il più famoso canto natalizio: “Stille Nacht” in tedesco, “Silent Night” in inglese, “Astro del Ciel” in italiano (e ne esistono moltissime altre versioni, in centinaia di lingue e dialetti, compreso l’Esperanto)
de.wikipedia.org/wiki/Stille_Nacht,_heilige_Nacht
it.wikipedia.org/wiki/Astro_del_Ciel
eo.wikipedia.org/wiki/Stille_Nacht
www.silentnight.web.za/translate/
​Le traduzioni non corrispondono sempre al testo originale tedesco, che dice letteralmente:
Notte silenziosa, notte santa!
Tutto dorme, solitaria veglia
soltanto l’intima, santissima coppia.
Grazioso bambino dai capelli ricci,
dormi in un celeste riposo.

Notte silenziosa, notte santa!
Ai pastori per primi proclamato,
con l’Alleluia degli angeli
risuona forte da vicino e da lontano:
Ecco Cristo, il Salvatore.

Notte silenziosa, notte santa!
Figlio di Dio, o come ride
l’amore dalla tua divina bocca
quando a noi risuona l’ora della salvezza,
Cristo, alla tua nascita.
​Tipico esempio di questa mancanza di fedeltà è il testo italiano – pubblicato nel 1937 dal sacerdote bergamasco Angelo Meli (1901-1970) – che dice tutt’altra cosa.
​Esistono molte traduzioni in Esperanto; alcune di esse sono riportate nel sito
www.silentnight.web.za/translate/esper.htm
​Trascrivo il testo originale in tedesco, la versione in italiano, ed alcune delle versioni in Esperanto (quella che oggi dovrebbe prevalere nell’uso è quella del volume liturgico interconfessionale “Adoru” – Adora, pubblicato congiuntamente nel 2001 dall’Unione Internazionale Cattolica Esperantista/ IKUE e dalla Lega Internazionale Cristiana Esperantista/ KELI).
​Allego:
– l’immagine dello spartito originale di “Stille Nacht”, conservato presso il “Keltenmuseum” di Hallain (Salisburgo, Austria);
– una cartolina del 1968 con una delle numerose versioni in Esperanto;
– un estratto da “Adoru” (n. 213, prima pagina).

---

STILLE NACHT, HEILIGE NACHT!

1. Stille Nacht, heilige Nacht!
Alles schläft, einsam wacht
nur das traute, hochheilige Paar.
holder Knabe im lockigen Haar,
schlaf in himmlischer Ruh,
schlaf in himmlischer Ruh,

2. Stille Nacht, heilige Nacht!
Hirten erst kundgemacht,
durch der Engel Halleluja
tönt es laut von fern und nah:
Christ, der Retter, ist da,
Christ, der Retter, ist da.

3. Stille Nacht, heilige Nacht!
Gottes Sohn, o wie lacht
Lieb aus deinem göttlichen Mund,
da uns schlägt die rettende Stund,
Christ, in deiner Geburt,
Christ, in deiner Geburt.

ASTRO DEL CIEL

Astro del ciel,
pargol divin,
mite Agnello redentor,
tu che i vati da lungi sognar,
tu che angeliche voci annunziar
luce dona alle menti,
pace infondi nei cuor.

Astro del ciel,
pargol divin,
mite agnello redentor,
tu disceso a scontare l’error,
tu sol nato a parlare d’amor,
luce dona alle menti,
pace infondi nei cuor.

Astro del ciel,
pargol divin,
mite agnello redentor,
tu di stirpe regale decor
tu virgineo, mistico fior,
luce dona alle menti,
pace infondi nei cuor.

(Angelo Meli 1937)

PACA NOKT’, SANKTA NOKT’!

1 Paca nokt’, sankta nokt’!
Sonĝas stel’. En malhel’
viglas ame la sankta par’.
Ĉarma knabo kun bukla harar’,
dormu; gardos ĉiel’.
Dormu; gardos ĉiel’.

2 Paca nokt’, sankta nokt’!
Tra la land’ vibras kant’:
«Ho paŝtistoj, mi diras al vi:
jen en stalo la beba Mesi’,
Li de l’ mondo Savant’,
Li de l’ mondo Savant’».

3. Paca nokt’, sankta nokt’!
Tie ĉi Fil’ de Di’
donas amon el Dia kor’.
Por elsavo nun sonas la ĥor’:
Krist’ naskiĝis por ni!
Krist’ naskiĝis por ni!

(trad. Adolf Burkhardt, Bernhard Eichkorn,
Albrecht Kronenberger, Helmut Rössler,
“Adoru”, IKUE/ KELI 2001, n. 213)

PACA NOKT’, SANKT-VESPER’

Paca nokt’, sankt-vesper’
dormas jam tuta ter’.
Nur rigardas la sankta hom-par’
kies Bebo kun bukla harar’
dormas en sonĝa ĉarm’,
dormas en sonĝa ĉarm’.

Paca nokt’, sankt-vesper’
sonas jam tra l’aer’
“Aleluja” de la anĝelar’
kantas elĝoje la paŝtistar’
“Venis Krist’ al homar’!”
“Venis Krist’ al homar’!”

(coro giovanile esperantista polacco/
pola junula koruso “Muzilanoj”)

PACA NOKT’, SANKTA NOKT’

Paca nokt’, sankta nokt’,
brila lum’ sur la mont’;
jen la Infano kun ama Patrin’;
dolĉe Ŝi flustras lulante Lin,
“Dormu en ĉiela trankvil’,
dormu en ĉiela trankvil’.”

Paca nokt’, sankta nokt’,
tremas ŝafistoj pro la vid’;
gloro fluas en fora ĉiel’;
“Haleluj’“ kantas ĉiu anĝel’,
“Venis Krist’, la Savanto,
venis sanktega hel’!”.

Paca nokt’, sankta nokt’,
Dia fil’, pura bril’;
am’ radias de sankta mien’;
jen tagiĝ’ de savanta ben’
pro naskiĝ’ de l’ Sinjoro,
pro naskiĝ’ de l’ Sinjor’.

(“Kristnaskaj kanzonoj”)

MILDA NOKT’, SANKTA NOKT’

Milda nokt’, sankta nokt’,
dormo nur regas nun.
Dormas ankaŭ infano de Di’
sankta paro maldormas ĉe Li,
kovru Lin paco kaj ben’
kovru Lin paco kaj ben’.

Milda nokt’, sankta nokt’,
jen anĝel’ el ĉiel’
venas ĉe paŝtistoj el dom’
sonas ĝoja mesaĝo por hom’,
sendis Savanton Di-bon’,
sendis Savanton Di-bon’.

Milda nokt’, sankta nokt’,
por trankvil’ Dia Fil’,
teren savi nin venas al ni,
lum’ eterna, gvidonta radi’,
aŭdu ni voĉon de Di’,
aŭdu ni voĉon de Di’.

(trad. Jiří Kořínek)

LA SANKTA NOKTO

Paca nokt’, sankta hor’,
taga lum’ mortis for,
nur maldormas feliĉa hompar’,
ĉarma Knabo kun ora buklar’
dormu en dia ripoz’,
dormu en dia ripoz’.

Paca nokt’, sankta hor’,
kantas jen ĉiela ĥor’
nur paŝtistoj aŭskultas al ĝi:
“Gloron, gloron havigu al Di’,
paco estiĝos sur ter’,
paco estiĝos sur ter’.

Paca nokt’, sankta hor’,
Dia fil’, via glor’
prikantata ĝi estu sen fin’,
ĉar de morto Vi savis ja nin,
per naskiĝo sur ter’,
per naskiĝo sur ter’.

(trad. I. H. Vink)

PACA NOKT’! SANKTA NOKT’!

Paca nokt’! Sankta nokt’!
Dia spir’ en aer’,
nur maldormas plej sankta la par’
ĉarma knabo kun bukla harar’,
dormu dolĉe en paco,
dormu dolĉe en pac’!

Paca nokt’! Sankta nokt’!
La homar’ sur la ter’
ĝoje kantas, kaj en la ĉiel’
ekjubilas eĉ ĉiu anĝel’:
venis nia Savanto,
venis nia Savant’.

Paca nokt’! Sankta nokt’!
Iras for la sufer’,
ĉar ja venis kun dia la rid’
por nin savi ĉiela la id’
Kristo, nia Mesio,
Kristo, nia Mesi’!

(trad. Walter Mudrak 1968)

LA SANKTA NOKTO

1. Paca nokt’, sankta nokt’,
ĉio en dorm’, sole nur
ne la kara, sanktega par’,
ĉarma knabo kun bukla harar’
dormu dolĉe en paco,
dormu dolĉe en pac’!

2. Paca nokt’, sankta nokt’,
dia fil’, kiel vi
kore ridas, montrante al ni,
ke la savo alvenis kun vi,
venis per via naskiĝo,
venis per via naskiĝ’.

4. Paca nokt’, sankta nokt’,
kie per tuta fort’
amo patreca ekfluis al ni
kaj Jesu’ tiris frate al si
la naciaron de l’ mondo,
la naciaron de l’ mond’.

6. Paca nokt’, sankta nokt’,
anĝelĥor’ vekas nun
paŝtistaron solene per kant’,
laŭte gloras nun ĉiu aŭdant’:
Jen la savanto Jesuo,
jen la savanto Jesu’!

(1, 2, 8: trad. von Thiel; 4: trad. Walter Mudrak;
Aŭstria Esperantista Federacio 1975)