Il 20 agosto ricorre la nascita (nel 1847) dello scrittore e giornalista polacco Aleksander Głowacki, conosciuto con lo pseudonimo Bolesław Prus (1847-1912)
it.wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_Prus
eo.wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_Prus
famoso soprattutto per i romanzi “Faraon” (Il Faraone) e “Lalka” (La Bambola), esponente del positivismo, che trattò di preferenza argomenti relativi all’ingiustizia sociale.
In Esperanto sono apparse, fin dai primi tempi, le traduzioni di molte sue opere.
Particolarmente importante quella del “Faraone” (La Faraono), di Kazimierz Bein – Kabe (prima edizione in due volumi Parigi 1907; seconda edizione in tre volumi edit. Polonia Varsavia 1957, di complessive 962 pagine, con prefazione ed epilogo tradotti da Isaj Dratwer)
eo.wikipedia.org/wiki/La_Faraono
(estratti si possono leggere in “Brita Esperantisto” 1906-38, p. 24-25, ed in “La Revuo” 1907-1908, II, p. 85-91)
Nella trasmissione del 23 ottobre 1977, Radio Roma-Esperanto annunciò
(traduzione):
Uno dei capolavori della letteratura classica polacca, ed al tempo stesso una delle principali traduzioni della letteratura in Esperanto, il romanzo di Bolesław Prus “Faraon – La Faraono”, alla fine di settembre 1977 è apparso in 38 cassette da un’ora ciascuna, con la voce di Andrzej Pettyn.
Non vedenti dei diversi Paesi possono procurarsi l’insieme delle 38 cassette attraverso le organizzazioni nazionali dei non vedenti o le biblioteche, prendendole in prestito gratis oppure in cambio di altri libri (anche non in Esperanto) registrati su nastro. Gli altri esperantisti, circoli od organizzazioni possono acquistare l’insieme presso l’Associazione Polacca dei Non vedenti, PZN, Biblioteka Niewidomych, ul. Konwiktorska 9, PL-00.216 Warszawa, Polonia.
Nel 1980 fu fatta una versione a fumetti, adattamento di T.Cs Horváth, disegni di A. Fazekas, compilazione di Vilmos Benczik, HEA, Budapest.
In “Esperanto de UEA” 2001-4, p. 68, c’è un elenco di libri elettronici della editrice INKO, scaricabili gratis, tra cui è citato “La Faraono”. Purtroppo, però, il sito INKO non è più funzionante dopo la morte di Franko Luin.
Egualmente non funzionano i collegamenti a quella versione elettronica indicati nel sito
literaturo.org/HARLOW-Don/Esperanto/Literaturo/literaturo.html
Inoltre sono apparsi:
– Himno de Sara, trad. Kazimierz Bein (Kabe), “La Revuo” 1906-1907, I, p. 470-471
– La nova jaro (trad. Antoni Grabowski)
archive.org/details/bub_gb_lte6q3vgFjUC
– Ombroj, trad. Kazimierz Bein – Kabe (in Český Esperantista)
anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0b&datum=1904&page=75&size=45
– Ĉu ŝi amas aŭ ne amas?! (trad. Kazimierz Bein – Kabe, el “La lanternisto kaj aliaj prozaĵoj”, Amsterdam: Federacio de Laboristaj Esperantistoj, paĝoj 118-120
literaturo.org/HARLOW-Don/Esperanto/Literaturo/Noveloj/cxusxiamas.html
– Kamizelka (Kamizolo), trad. Danuta Kowalska
– La gurdo, trad. Maciej Zgondek
anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e2p&datum=1903&page=55&size=45
– Z legend dawnego Egiptu (El la legendoj de antikva Egiptujo) – trad. Kazimierz Bein – Kabe, en Lingvo Internacia 1904, p. 43-46
anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0b&datum=1904&page=48&size=45
– Z legend dawnego Egiptu (El la legendoj de antikva Egiptujo) – dua parto
– Z legend dawnego Egiptu (La legendoj pri pasinta Egiptujo) (trad. Maciej Zgondek)
– La viva telegrafo, trad. Maciej Zgondek
– Pekoj de infaneco, trad. Antoni Grabowski
– La vizio. La veŝto, trad. Lidia Zamenhof
– Lalka (La bambola – La pupo), trad. Tomasz Chmielik
Recensioni de “La Faraono” sono apparse su “Esperanto de UEA” 1958-1, p. 9-10 e “L’Esperanto” 1981-7/8, p.26-27.
Un articolo di Isaj Dratwer per il centenario della nascita dello scrittore è apparso su “Literatura Mondo” 1947-11/12, p. 189.
Trascrivo:
– l’articolo di “Literatura Mondo” su Bolesław Prus (scritto in un particolare clima storico ostile ai tedeschi);
– la recensione de”La Faraono” da“L’Esperanto” 1981-7/8, p. 26-27).
Allego:
– un particolare del monumento a Prus a Varsavia;
– il frontespizio del primo volume della versione in Esperanto de “La Faraono” (edizione 1957).
Centjara datreveno de la naskiĝo de Bolesław Prus
Unu el la plej ŝatataj legaĵoj de la esperantistoj en la periodo antaŭ la nuna mondmilito estis la trivoluma “Faraono” de Bolesław Prus en la klasika traduko de Kabe.
En la kuranta jaro forpasis cent jaroj ekde la naskiĝtago de tiu eminenla pola verkisto.
Bolesław Prus (la vera nomo: Aleksander Głowacki) naskiĝis en la jaro 1847. Kiel deksesjara knabo li partoprenis la insurekcion kontraŭ la rusoj en la jaro 1863, li studis en politeknika lernejo kaj laboris ankaŭ en fabriko.
La unuaj verkoj de Prus aperis en humoraj gazetoj.
Per sia skribmaniero, speco de verkista stilo, kvieta humoro kaj nobleco de sentoj, Prus similas al Dickens. Sub la influo de la tiam moda pozitivismo li estis fanatikulo de scienco, precipe de matematiko.
En siaj verkoj Prus strebis esplori la enigmon de ekzistado, profunde amis la homaron, klopodis eduki la tiaman polan socion.
La plej gravaj verkoj de Prus, kiuj estiĝis trezoroj de la pola literaturo, estas “Posteno”, “Pupo”, “Emancipistinoj” kaj “Faraono”.
En la “Posteno” estas prezentita la amo de la pola vilaĝano al sia tero, kiu tute sola, sen apogo kontraŭstaras la ekspansion de germanaj koloniigantoj al oriento. Prus antaŭsentis la germanan danĝeron, danĝeron de la estonta tuteca milito.
“Volu atendi iom, kaj el la fama iam germana scienco elkreskos «nova kemio» por veneni la neŝatindajn popolojn, – la «nova medicino» por superverŝi ilin per epidemioj”.
“La tuta germana regno ricevas atakojn de furiozo, fariĝante la fortikaĵo de banditoj kaj friponoj” – tiel skribis Prus.
La “Pupo”, la plej bona verko de Prus, prezentas la bildon de la pola socio post la insurekcio en la jaro 1863. En tiu ĉi romano Prus objektive montras la heroojn sur la fono de la epoko.
En la “Emancipistinoj” estas ektuŝitaj problemoj, ligitaj kun la liberiĝo de la virino.
En la historia romano “Faraono”, skribita sub la influo de la eksterlandaj vojaĝoj de la aŭtoro, la enhavo estas bazita je la vivo en la antikva Egipto. Estas prezentita la batalo inter la faraono kaj la kaplanoj, la batalo inter la sentoj kaj la saĝeco kaj la volo de kaplanoj, nedezirantaj doni siajn kapablojn por la komuna bono de la lando.
Unu el la plej lastaj verkoj de Prus: “Infanoj” estas skribita sub la influo de la okazintaĵoj en jaro 1905 (la unua rusa revolucio). Tio estas romano pri la nova generacio.
Krom romanoj Bolesław Prus skribis multajn novelojn. Kelkaj el ili, kiel ekzemple: “Pekoj de infaneco”, “La vestaĵo” kaj aliaj aperis ankaŭ en Esperanta traduko.
Bolesław Prus estis unu el la kreintoj de realismo en la pola literaturo, fidela observanto de la moderna al li epoko.
I. Dratwer (“Literatura Mondo” 1947-11/12, p. 189)
Boleslav Prus: LA FARAONO. El la pola tradukis Kazimierz Bein (Kabe). La antaŭparolon kaj epilogon tradukis Isaj Dratwer. Eldonejo Polonia Varsovio, 1957. Tri volumoj tole binditaj. 296, 358 kaj 308 p.
Tiu historia romano pri la malnova Egipto el la dek-unua jarcento antaŭ Kristo supozigas profundan studadon de la fontoj kaj solidan scion flanke de la verkisto. Temas pri la sensukcesa lukto de la (fikcia) faraono Ramzes XIII kontraŭ la potenca kasto de la pastroj, kiu tamen post la morto de la faraono devas daŭrigi kaj plenumi ties ŝtatan reformpolitikon.
La militista potenco de la faraono malsukcesas pro la supera kaj ruze utiligita astronomia klereco de la pastraro, por kiu la dioj mem sian favoron ŝajnas manifesti.
La romano multe ekscitas la scivolon de la leganto, kiu ne povas ne sekvi la aventurajn okazaĵojn kaj multfacetajn implikaĵojn kun kreskanta intereso. Ĝi libroforme aperis en 1897, kaj ĝia Esperanta traduko unue en 1907. Tiu de tiam estas taksata majstroverko de la Esperanto tradukarto.
(“L’Esperanto” 1981-7/8, p. 26-27)
