Il 4 agosto ricorre la morte (nel 1851) del brigante romagnolo Stefano Pelloni (1824-1851), detto “il Passatore” perché il padre faceva il traghettatore
it.wikipedia.org/wiki/Il_Passatore
Nella visione popolare, il brigante (che morì ucciso a 27 anni da un gendarme pontificio: all’epoca, la Romagna faceva parte dello Stato del Papa) era considerato un eroe malgrado la sua efferatezza, perché distribuiva ai poveri una parte del ricavato da furti e rapine (una specie di “Robin Hood” it.wikipedia.org/wiki/Robin_Hood ), e perché era abilissimo nel mettere in ridicolo la gendarmeria e le autorità costituite (una specie di “Zorro” it.wikipedia.org/wiki/Zorro ).
La simpatia di cui godeva presso il popolo è testimoniata dal soprannome con cui è ricordato: “il Passator cortese”; nella poesia “Romagna” il poeta romagnolo Giovanni Pascoli menziona appunto “il Passator cortese, re della strada, re della foresta”.
La simpatia popolare per quel brigante è ancora viva in Romagna, una regione tradizionalmente anticlericale ed anarchica (forse per reazione al fatto che per lungo tempo è stata sotto il governo pontificio): dal 1973, l’ultimo sabato di maggio ha luogo una lunga corsa, chiamata “100 km del Passatore Firenze-Faenza”
it.wikipedia.org/wiki/100_km_del_Passatore
con partenza da Firenze in Piazza della Signoria, ed arrivo a Faenza in Piazza del Popolo, dopo aver valicato l’Appennino a 913 metri sul livello del mare.
Trascrivo la versione in Esperanto (di Nicolino Rossi) della poesia “Romagna” di Giovanni Pascoli (testo italiano su
it.wikisource.org/wiki/Myricae/Ricordi/Romagna )
da “Mirikoj”, ed. EVA, 2012, pagg. 29-31, ed allego due dei numerosi annulli postali che ricordano la corsa.
I. ROMANJO
Ĉiam vilaĝo, ĉiam kampoj mire
ridas al kor’ (aŭ ploras), Severino:
la lando, kie nin kunulas ire
la blua vidaper’ de San Marino:
ĉiam enkoras mia land’ agrabla,
kiun regadis Guidi, Malatesta, (1)
kie eĉ estris la Rabist’ Afabla, (2)
reĝo de l’ strato, en arbaro nesta.
Tie en stoploj kie klukplorante
paŝtas pavino kun idaro fremda, c
ĉe la flakmarĉoj brilaj, kiam lante
naĝplaŭdas la anas’ iriza, plenda,
ho! Esti kunaj kaj nin perdi verden,
kaj el tra ulmoj, nesto de garoloj,
sin ĵeti l’ vokon forsonanta perden
en la tagmezan kalmon de l’ kort-soloj;
dum la kampul’ demetas el la ĝiboj
ŝultraj pioĉon, kapte la manĝaĵon
kaj bov’ remaĉas en la grizaj kripoj
sian perlaboritan tagfuraĝon.
La sonoriloj el vilaĝoj dume
sin repostsekvas per arĝenta ondo:
vokas al paŭzo, al kviet’, al lume
sankta manĝtablo kun infana rondo.
Jam dum ĉi horoj brulaj nin mantelis
sub ŝirmombrelon puntan la mimozo,
kiu florzonis hejmon kaj pribelis
ĝin somere per tufoj kvazaŭ rozo;
kaj sin brakumis laŭ la disfendita
muro densa rozuj’ kun la jasmeno;
rigardis ĉion poplo sveltincita,
bruema foje kiel arlekeno.
Jen mia nesto: kie mensimage
mi galopadis kun Gŭidon’ Sovaĝa
aŭ kun Astolfo, aŭ mi vidis age
l’ ‘Imperiestron solizola, saĝa.
Kaj dum aere startis mi al tia,
per hipogrifo, voj’ laŭ revosferoj, (3)
aŭ resonadis en la ĉambro mia
muta Napoleonaj diktaĵeroj;
aŭdadis mi en fojnoj ĵus falĉitaj
de griloj ĉirpon, kiu dame tremas,
aŭdadis mi el ranoj fosaj-glitaj
senĉesan kanton, kiu kvakpoemas.
Kaj longaj kaj senĉesaj la poemoj,
kiujn elpensis mi, mirinde sonĝaj:
susuroj frondaj, birdotrilaj tremoj,
ridoj virinaj, marotondroj plonĝaj.
El tiu nest’, hirundoj flugtardivaj,
ĉiuj, ĉiuj ni migris tagon sombran;
patrujas mi kie mi estas viva;
ceteraj apudloĝas tombon ombran.
Tiel mi ne plu venos sub sungarboj
en tiun vian polvan padusmaron,
ke ne retrovu mi ĉe miaj arboj
de la kukolo pigra la idaron.
Romanjo sunoplena, land’ agrabla,
kiun regadis Gŭidi, Malatesta,
kie eĉ estris la Rabist’ afabla,
reĝo de l’ strato, en arbaro nesta.
(1) Guidi, Malatesta = Temas pri Senjoraj Familioj regantaj en Romanjo en Mezepoko kaj Renesanco.
(2) la Rabisto Afabla = duonlegenda fama rabisto kaj bandestro (itale: il Passator Cortese, kromnomo de Stefano Pelloni 1824-1851) vaganta kaj rabanta en Romanjo sub la regado de la Papoj.
(3) hipogrifo = mita fabeleca besto, ĉevalo kun agla kapo rolanta en poemaro de la itala poeto Ludovico Ariosto (1474-1533).
