Il 5 luglio ricorre la nascita (nel 1889) del poeta, scrittore, disegnatore e regista francese Jean Maurice Eugène Clément Cocteau (conosciuto più semplicemente come Jean Cocteau, 1889-1963)
it.wikipedia.org/wiki/Jean_Cocteau
eo.wikipedia.org/wiki/Jean_Cocteau
famoso soprattutto per il lavoro teatrale La voix humaine (La voce umana, 1930)
it.wikipedia.org/wiki/La_voce_umana
eo.wikipedia.org/wiki/La_homa_vo%C4%89o
In Esperanto sono stati tradotti:
– La Voix humaine (La voce umana, la homa voĉo), trad. Roger Bernard;
– La machine infernale (La macchina infernale, La fatomaŝino), trad. Georgo Lagrange, Pisa, Edistudio 1979
fr.wikipedia.org/wiki/La_Machine_infernale
– Le bel indifférent (Il bello indifferente, La bela indiferentulo), riduzione da La voix humaine
fr.wikipedia.org/wiki/Le_Bel_Indiff%C3%A9rent
Tutti e tre i lavori sono stati messi in scena (“La homa voĉo” addirittura tre volte, durante Congressi Universali; recensioni sono state pubblicate su “Esperanto de UEA” 1961-9, p. 149 per Harrogate/ Gran Bretagna, e in “Esperanto de UEA” 1963-9, p. 146, per Sofia/ Bulgaria). Recensioni delle rappresentazioni de “La homa voĉo” sono apparse su “Esperanto de UEA” 1961-9, p. 149 (Harrogate/ Gran Bretagna, 10 agosto 1961) e 1963-9, p. 146 (Sofia/ Bulgaria).
Il libro “La fatomaŝino” è menzionato in “Esperanto de UEA” 1996-12, p. 205.
Una interessante intervista di Giorgio Silfer a Jana Flego Ravšelj (vedova dell’attore e regista Srdjan Flego), tra l’altro sulle esperienze con il teatro di Cocteau, è apparsa in “Literatura Foiro” 1991-129, p. 21-23; ed ampio spazio al teatro di Cocteau è dedicato dalla “Historio de la Esperanta Literaturo” di Carlo Minnaja e Giorgio Silfer.
Trascrivo la recensione del 1961 (di William Auld), ed allego:
- due ritratti di Cocteau, rispettivamente in gioventù e in vecchiaia;
- il francobollo francese disegnato nel 1961 da Cocteau, con l’immagine della “Marianne” (simbolo della Francia) interpretata in modo originale;
– una cartolina da Harrogate (Gran Bretagna) dell’11 agosto 1961, con l’annullo postale speciale per il Congresso Universale di Esperanto ed il Festival Artistico Internazionale; gli auguri di mia pronta guarigione formulati dalla famiglia Minnaja e dalla professoressa Catina Dazzini sono dovuti al fatto che poche settimane prima (il 5 luglio 1961) avevo subìto un grave incidente stradale in Jugoslavia, mentre facevo l’autostop (avevo 19 anni e pochi soldi) per raggiungere un campo di lavoro giovanile esperantista in Macedonia, impegnato nella costruzione dell’autostrada nord-sud intitolata “Bratsvo-Jedinstvo”/ Fratellanza-Unità, un nome che oggi suona strano, visti i successivi avvenimenti jugoslavi. Nell’incidente, mi fratturai la mandibola, e rimasi due mesi con i denti cuciti tra loro (in qualche modo lo si indovina dalla foto che allego, fatta nel Policlinico di Zagabria il 20 luglio 1961).
(William Auld, “Esperanto de UEA”, 1961-9, p.149)
Ĵaŭdon, la 10an de aŭgusto, 1961: LA HOMA VOĈO, unuakta teatraĵo de Jean Cocteau, kaj RESPEKTINDA P. de Jean-Paul Sartre, ambaŭ en traduko de Roger Bernard, prezentitaj de la Internacia Arta Teatro.
Mi estas en kelka embaraso. Kelkfoje tro facile fluis laŭdvortoj pri Esperantaj aranĝoj. La publiko avidas recenzojn pli kritikemajn; sendube la aktoroj de la Internacia Arta Teatro danke akceptus helpemajn sugestojn. Pasis apenaŭ unu horo de kiam falis la kurteno post prezento de “La Homa Voĉo” kaj “La Respektinda P…”, kaj tiun tempon mi utiligis cerbumante por trovi kritikindan punkton en la prezentado. Pardonpete, mi malsukcesis. La elekto de la prezentotaj pecoj estis perfekta; precipe “La Respektinda P…”, kun sia neta sinteno al la interrasa krueleco kaj al la fariseismo, estis tre taŭga ĝuste por nia internacia publiko. La tradukoj en Esperanton de Roger Bernard estis mirindaĵoj de flua, natura kaj sorĉe bela parolado; dum la prezentado oni (kio signiifas ne nur la subskribanto sed ankaŭ multaj aliaj poste alparolitaj) tute forgesis, ke la lingvo uzata estas Esperanto, ia “artefarita dua lingvo”, sed streĉe sekvis la okazaĵojn kvazaŭ en “lingvo ensorbita kune kun la patrina lakto”. Tio ŝuldiĝis kompreneble ankaŭ al la aktoroj, ĝisostaj esperantistoj, kies enroliĝo estis tute konvinka, centprocenta kaj – se temas pri profesia kapablo – nepre sur la unua rango. Se ni aldonas, ke la enscenigo,
rekvizitoj kaj ĉiuj teĥnikaĵoj estis tiel same unuarangaj, restas jam nenio, kion oni povus malfavore kritiki.
La aliaj rolintoj pardonu al mi, se mi aparte laŭdas la du aktorinojn, Jana Ravselj kaj Eta Bartolazzi. “La Homa Voĉo” de Cocteau estas granda fortostreĉo por la sola rolantino; resti sola sur la scenejo dum 45 minutoj, ne enuigante la rigardantojn sed male tenante streĉe ilian intereson seninterrompe – tio estas unu el la plej malfacilaj taskoj al kiuj povas alfronti aktorino. Tute sincere mi ne atendis, ke f-ino Ravselj pri tio povos sukcesi, kaj same sincere mi kun la plej granda plezuro raportas, ke ĝuste tion ŝi tamen sukcesis fari. Diri ke ŝi estas gratulinda estas jam tro pale esprimite.
La rolo de Lizzie en “La Respektinda P…” de Sartre estas alia tute malfacila rolo; iasence de ŝia sukceso dependas la sukceso de la dramo, ĉar unu falsa tono, unu malfeliĉa movo, kapablus detrui la dinamismon de la dilemo. La rolado de Eta Bartolazzi estis pli ol senriproĉa: ĝi estis virtuoze majstra – mi opinias, ke ne superebla. Sed tio jam ŝajnas maljusta al la aliaj. Mi ripetas: ĉiu ludis tutperfekte, tutkonvinke, sian rolon, tiel ke la tuta prezentado estis ne forgesebla sperto por ĉiu alestanto.
Por ĉiu alestanto. Jes, fine mi trovis mian kritikindan punkton. Mi profunde bedaŭras, ke alestis tiel relative malmultaj el la publiko. Mi taksas ke ĉeestis malpli ol unu kvarono – certe ne pli – el la kongresanaro. Nu, la aliaj maltrafis belan travivaĵon; sed la afero iras pli profunden ol tio. Se, laŭ la vortoj de D-ro Lapenna, la esperantistoj ne scias ĝuste taksi la kulturajn valorojn kreitajn de Esperanto, ili fine sukcesos pereigi nian aferon. Se, per sia indiferenteco ili senkuraĝigos tiujn samideanojn, kiuj dediĉas elstarajn talentojn al plivalorigo de la internacilingva afero, tiaj homoj nin baldaŭ forlasos, kaj Esperanto estos tiom pli malriĉa. Ni havas vere altnivelan trupon de profesiaj geaktoroj. Espereble la famo pri ilia hodiaŭa grandioza prezentado tiel disvastiĝos, ke estontece ili estos subtenataj de la publiko laŭ iliaj efektivaj meritoj!
